Чӑвашрадио хушӑран хушӑ, уйрӑмах телевиденипе радио юбилейӗсем умӗн, янкӑс саслӑ пӗр хӗрарӑма сӑмах парать. Эх, ҫаптарать ҫакскер, хӑлхуна тӑратса тӗлӗнсе кӑна лар! Вӑл хӑйӗн ӗҫченлӗхӗпе тата тӑкӑнса тӑракан таланчӗпе тӗлӗнтерет: спектакльсемпе концертсем нумай ӳкерсе кӑтартнӑ иккен, тележурналистикӑра ҫӗнӗ жанрсем никӗсленӗ, радиофестивальсемпе ялтан яла ҫӳренӗ, ҫамрӑксен юратнӑ передачине, «Ӑраскала», пуҫарса янӑ тата ытти те.

Эпир мӗн ачаран ҫакна ӗненсе ӳснӗ: пирӗн телевиденипе радио тӗнчере чи лайӑххи, вӑл тӗрӗссине кӑна калать тата кӑтартать. Апла пулсан, чыс та мухтав телерадио ӗҫченне!

Анчах Чӑваш АССРӗн телевиденипе радио комитечӗн председателӗ пулнӑ П.А. Крысин кӑларнӑ «Буквы складываю в слово» (Шупашкар, 2007) кӗнекине уҫса пӑхатӑн та ҫӳлерех асӑннӑ «никӗслевҫе» тав туса пуҫ таяс шухӑш таҫта кайса ҫухалать.

Кӗнеке титулӗ ҫине Раҫҫей вӗрентӳ министерствин тата И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн ячӗсене вырнаҫтарнӑ, унта паянхи журналистика аталанӑвӗн нумай ыйтӑвне ҫӗкленӗ. П.А. Крысина кунта кӗнеке авторӗ кӑна мар, пухса хатӗрлекен тесен те вырӑнлӑ пулӗччӗ. Сборника Д.Ф. Семенов, А.Н. Аслут, А.С. Семенова, Е.Н. Никонов, Г.В. Краснов, А.Н. Николаев-Кӳльвар, И.П. Прокопьев тата ыттисен статйисемпе асаилӗвӗсене кӗртнӗ.

Кӗнекене уҫкаланӑ май чӗрене ҫывӑх пӗр сӑмах малалла кайма тытса чарчӗ — «ӑраскал». Чимӗр-ха, мӗн пирки пырать кунта сӑмах? Сочи хулинче пурӑнакан паллӑ радиожурналист тата сӑвӑҫ Альберт Николаев-Кӳльвар «Река моей жизни» асаилӳ ҫырса панӑ иккен асӑннӑ кӗнеке валли. Унта вӑл Чӑвашрадиона мӗнле майпа тата кам пулӑшнипе пырса кӗни пирки каласа парать, хӑйӗн паллӑрах передачисене асӑнать, журналистикӑри хӑш-пӗр «чеелӗхсемпе» тата кулӑшла самантсемпе паллаштарать.

Ҫамрӑксен программи мӗнле пуҫланса кайнине Альберт Николаевич акӑ мӗнле ҫырса кӑтартать:

«...Собственным корреспондентом Комитета по радиовещанию и телевидению при Совете Министров Чувашской АССР (пулнӑ ҫавӑн пек вӑхӑт, учреждени ятӗнче радиона телевиденирен малта ҫырнӑ. — Авт.) по Батыревскому кусту я стал 20 февраля 1968 года. Было это почти сорок лет назад!

И пошел я с репортерским магнитофоном по сельским дорогам Батыревского, Шемуршинского, Комсомольского районов. Людей изучал, местную колхозную жизнь освещал.

Неожиданно в начале июля вызывали в Комитет. Председатель П.А. Крысин был краток: «Поедете на неделю в Волгоград. Там состоится Всесоюзный съезд редакторов молодежных радиопередач».

Но ведь я не редактор, а всего лишь собкор, редактор В. Б-ва. Ну ладно, значит так решило начальство. Где-то 9-го или 10-го июля 1968 года в 5 часов утра стою у закрытых дверей Комитета. Свежо, и даже чуть прохладно. Не прошло и минуты, подъезжает белая «Волга» председателя. «Довезете товарища до Свияжска и сразу обратно, — сказал Павел Афиногенович. — А вы, Николаев, до Волгограда на пароходе, обратно — поездом».

Волгоград, Мамаев Курган, экскурсия на ГЭС — память на всю жизнь. Разумеется, не зря был созван съезд редакторов!

Через некоторое время председатель Комитета собрал весь коллектив. Состоялся серьезный разговор. Председатель в основном критиковал работу молодежной редакции, которой, по его словам, «пора уже вырасти из пионерских штанов». Задача — оживить молодежную тематику. Нужна новая программа. Начинать надо с сельской молодежи. Вот пусть возьмется за это собкор Альберт Николаев.

Искать, осмыслить все это было непросто. Надо сделать так, чтобы радиослушатели искренне полюбили новую программу, с нетерпением ждали ее... Приближается новый 1969-й год! А это — в самый раз. И вот...

Первое января 1969 года в эфир выдали новую молодежную программу «Ӑраскал» (Судьба). Сначала прозвучали позывные, затем в два голоса поздравление с Новым Годом и сообщение о рождении молодежной программы. В первой передаче звучал мой голос. Мною был организован основной материал в селе Комсомольское. Название «Комсомольское» населенному пункту было дано в 1938 году в память о шести комсомольцах, трагически погибших во время кулацкого восстания в январе 1922 года. Это о них вспоминали жители села спустя полвека. Очень актуально звучала тогда эта тема...

Со светлым чувством вспоминаю теперь те незабываемые годы...»

Ҫак йӗркесене вуласан пуҫа тӗрлӗ шухӑш пырса кӗрет. Тӗрӗснех ҫырать-ши Сочи хулинче пурӑнакан радиожурналистика ветеранӗ? Пулать-ҫке пурнӑҫра ҫавӑн пекки те: вӑхӑт иртнӗҫемӗн пулни-иртни асра тӗксӗмленет е темиҫе ӗҫ-пуҫ арпашса кайса чӑнлӑха пӑсса хураҫҫӗ. Тен, журналистсенчен пӗри мухтав утиялне хӑй ҫине сӗтӗрет?

Ҫӑмӑлах мар пулин те, ыйтмах тиврӗ ҫакӑн пирки Альберт Николаевичран (пӗр-ик ҫул каялла вӑл аппӑшне пытарма тата ытти ӗҫсемпе Шупашкара килнӗччӗ). «Кун пирки сӑмахпа калани сахал, ӗнентермелли документсем кирлӗ. Пур ман ун пек хутсем», — терӗ вӑл.

Тепӗртакран ман сӗтел ҫине бандероль килсе выртрӗ. Унта «Ӑраскал» радиопрограммӑн 1969 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнчи микрофон хучӗсене копи туса чиксе янӑ.

(Йыхрав).

1 САСӐ. Ҫӗнӗ йыхрав янӑрать, туссем!

2 САСӐ. Ҫӗнӗ ҫулта йӑлтах ҫӗнетес: передачӑсене те, пурнӑҫа та, туйӑмсене те...

1 САСӐ. Ҫамрӑклӑх — ҫӗнӗлӗхшӗн!

2 САСӐ. Кӑҫал пӗрремӗш хут радио хумӗ ҫине ҫамрӑксен программи тухать.

(Кӗвӗ).

1 САСӐ. «ӐРАСКАЛ».

(Кӗвӗ).

2 САСӐ. Ӑраскал... Ҫакӑн пек ят парас терӗмӗр ҫамрӑксен программине. Телей, шӑпа тенине пӗлтерет ӗнтӗ ҫак авалхи янӑравлӑ чӑваш сӑмахӗ. Ҫамрӑклӑхра хӑйӗнче — ӑраскал...

(Кӗвӗ).

1 САСӐ. Программӑна уҫма Альберт Николаев корреспондента ыйтар.

Хушса ҫырнинче Альберт Николаевич ҫакна палӑртнӑ: «Ҫакӑн хыҫҫӑн «Ӑраскала» эпӗ ертсе пытӑм, тӗп передачӑсем манӑн... Ҫак программӑра пӗрремӗш хут манӑн «Ҫурҫӗрти тайга сукмакӗсемпе», «Ленин хулинче ҫырнӑ дневник страницисенчен», «Аистсем телей илсе килеҫҫӗ» тата ытти радиопередача ярӑмӗсем эфира тухса палӑрчӗҫ. Сахал мар репортажсем, радиокомпозицисем, тӗрленчӗксем «Ӑраскалӑн» историне кӗрсе юлчӗҫ...»

Тата ҫапла кукӑртса хуни те пур: «Мана ку ним тума та кирлӗ мар...» Эпӗ малтанах иккӗленсе калани ӑна кӑштах кӳрентернӗ пулмалла.

«Мӗншӗн-ха редактор пур ҫӗртенех вырӑнти корреспондента чӗнсе илсе съезда яраҫҫӗ, ҫӗнӗ программа тума пухура хушса хӑвараҫҫӗ?» — ыйтрӑм асӑннӑ тӗлпулура.

«Ҫав редактор хӑйне «пора вырасти из пионерских штанов» тесе ятласан эпӗ ун пек передачӑсем хальччен хатӗрлесе курман тесе тӳрре тухасшӑн пулчӗ. Председателӗн ирӗксӗрех урӑх автор шырама тиврӗ», — пӗлтерчӗ журналистика ветеранӗ.

Чунне парса хатӗрленӗ передачӑсем радиожурналистика историне хӑй ячӗпе кӗрсе юлнӑ тесе шутлать автор. Анчах нумай ҫул иртсен ӗҫ-пуҫ пачах урӑхла ҫаврӑнса кайнӑ, Альберт Николаев-Кӳльвар ячӗ пачах илтӗнмест юбилей передачисенче. «Энциклопедия чувашской журналистики» кӗнекене уҫса пӑхар-ха: ҫав хӗрарӑм «создатель популярной радиопрограммы для молодежи «Ӑраскал» («Счастливая судьба») пулса тӑнӑ. Ҫакна мӗнле хакламалла? Журналистика ветеранӗн Альберт Николаев-Кӳльварӑн автор правине пӑсни пулмасть-и ку? Саккун пирки сӑмах пуҫартӑмӑр пулсан ҫакна та палӑртса хӑварар: пултарулӑх ӗҫӗнче шухӑш е канаш паракана, тӗрлӗ майсемпе пулӑшса пыракана автор шутне кӗртмеҫҫӗ. Вӑл енне кайсан Комитетӑн ун чухнехи председательне «создатель» тесе калама сӑлтавӗ ытларах та. Анчах вӑл кун пирки шарламасть.

«Хӑҫанах пулнӑ ку ӗҫ, кирлех-ши кун пирки калаҫма», — текен, пӗлсех тӑратӑп, тупӑнать телерадио ҫуртӗнче. Анчах юбилейсене кашни пилӗк ҫулта палӑртаҫҫӗ, иртнӗ ҫул вӗҫӗнче кӑна «Ӑраскала» кам пуҫарса янине темиҫе хутчен те пӗлтерчӗ Чӑвашрадио. Чӑваш телевиденипе радио историне тӗпчесе диссертацисем те хӳтӗлеҫҫӗ, халиччен виҫҫӗн ӑслӑлӑх степенӗ илчӗҫ. Энциклопедисем, кӗнеке-альбомсем те тухкалаҫҫӗ. Шел, Альберт Николаев-Кӳльвар ятне пӗрре те асӑнмаҫҫӗ.

«Ӑраскал вӑл телейлӗ шӑпа,

Ырӑ ҫын ҫеҫ тупать ӑраскал...»

Пӗр шутласан, кӑштах идеалист пулнӑ пирӗн юратнӑ сӑвӑҫ Валентин Урташ. Куратпӑр ӗнтӗ, «Ӑраскала» ырӑ ҫынсем кӑна мар, ыттисем те йӑпӑр-япӑрах «тупаҫҫӗ».

Сӑн ҫинче: Альберт Николаев-Кӳльвар.