Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Уй-хир, пĕве, çаран та улăх,

Ик енĕпе кашлать вăрман...

Тавралăх юмахри пек тулăх,

Çунат хушса тăрать чун ман.

Сăртра ларать çуралнă ялăм,

Савса пăхатăп ун çине.

Хула пекех илемлĕн халĕ

Çиçсе ларать вăл каçхине.

Колхоз пуян, ĕçчен ял-йышăм, —

Хитре сăнсем йĕри-тавра...

Тушкилĕм, юррăма эс йышăн, —

Юрлас килет ман пĕр çавра!

Васкавлăн кунсем шăвăнатчĕç,

Хавасчĕ ун чух вĕренме.

Никам та пиртен шутламанччĕ,

Кĕçех уйрăлатпăр, тесе.

Фашизм вăрçи хĕрхенмерĕ...

Çул хыççăн çул иртрĕ пит час.

Юратнă учитель килмерĕ,

Çук, вăрçă инкексĕр пулмасть.

Эпир халь çын пулнă, вĕреннĕ:

Ĕçченсем хулара та ялта.

Е фельдшер эпир, е комбайнер,

Инженер те, учитель шкулта.

Юратнă учитель, пуç хутăн,

Ыр курччăр, тесе халь пире.

Ăçтан-ха пултарăн манмашкăн!

Эс палăк пек халь чĕрере.

Çĕршыв пехиллени

Çакă çутă тĕнчере

К. В. Иванов

Ĕнтĕ аслă аннемĕр-çĕршыв

Пачĕ мăшăр çунат.

Яланах малалла эс çул хыв,

Тĕллеве ан çухат.

Ĕнтĕ аслă аннемĕр-çĕршыв

Пачĕ пысăк хăват.

Паттăр пул, пул эс сывлăш хуçи,

Пул хăюллă хăлат.

Ĕнтĕ аслă аннемĕр-çĕршыв

Шанчĕ хăйĕн ĕçне.

Ăмăрткайăк пул, халăх ачи,

Эс çуралнă вĕçме.

Ĕнтĕ аслă аннемĕр-çĕршыв

Пачĕ çулăм-чĕре.

Эс ан ман: санпала, паттăр çын,

Çĕршыв чапĕ çӳрет.

Ĕнтĕ аслă аннемĕр-çĕршыв

Йыхрав пачĕ тăрса:

Ывăлăм, ку вăл халăх вăрçи,

Тух çак юнлă вăрçа.

Ĕнтĕ аслă аннемер-çĕршыв

Пехиллерĕ сана:

Пурнăç кӳр çĕршыва, паттăр çын,

Вилĕм кӳр тăшмана.

Малалла

Ялта ĕне тытмасăр май çук. Мĕн пур выльăх-чĕрлĕхрен те пахи вăл ĕне-çке: сĕт парать, сĕтĕнчен турăхпа хăйма пулать, турăхĕнчен тăпăрч тума май пур, хăйминчен — услам çупа уйран… Вĕçĕ-хĕррисĕр каласа кайма пулать. Ырлăх! Кашни çул парнелекен вăкăр-тынана сутса вара кил-çурта çĕнетсе тăма аван. Тем тесен те, ĕне пурри лайăхах çав.

Ĕне тенĕрен… Вĕсем те çынсем пекех мар-и? Миçе ĕне усраса тем тĕрлĕ характерлине те курчĕ Кулине инке. Тахçан Зорька ятлăскер пурччĕ. Питĕ «стайлă» теççĕ унашкаллисене. Хуларан килекенсем сĕтне мухта-мухтах ĕçетчĕç. Анчах… Зорька, ытла та тӱрĕ кăмăллă пулнăран-ши, ялти пĕр хĕрарăма юратмастчĕ, ăна курсанах тĕкме хăтланатчĕ. Тĕлĕнмелле, урăх никама та тĕкĕнместчĕ. Ĕни питĕ лайăхчĕ, тĕпрен илсен.

Пĕрре çапла хĕле кĕрсен Кулине инкене утă сахаллансах çитни хытах пăшăрхантарма пуçларĕ. Сутăн илме укçи-тенки çук. Ирĕксĕрех колхоз фермине кайса пысăк та таса ĕнене пĕчĕккипе улăштарма тиврĕ. Çĕнĕ ĕне ытла «тискерччĕ». Пĕрремĕш хут сума ларсан тепĕр кĕтменлĕх шалт аптăратрĕ: ку «качака» тапать те иккен! Малтанхи ĕнене аса илсе: «Мĕнпе улăштартăм сана, Зорька?» — тесе мĕн чуль макăрман пуль… Пурăна-киле хăнăхрĕ Кулине инке, тапакан ĕнене те юратма пуçларĕ. Ăçтан тиркĕн-ха ăна? Сĕчĕ мĕнле тутлă та çăра-çке. Тинех ачаша та хăнăхса çитрĕ, малтанхи пек турткаланса тăмасть.

Малалла

Ял хĕрринчи пĕчченçĕ пушă çурт.

Кӳрши-арши те,

кил хуçи те çук.

Ыр çын пырса ал парасса кĕтсе

Хапхийĕ ĕсĕклет

çилпе кӳтсе.

Ял хĕрринчи ĕшеннĕ тăлăх çурт,

Санран ытла ман савнă вырăн çук.

Ларар-и мĕн ирччен

çапла пĕрре

Çăк аслă та телейсĕр тĕнчере.

Манăн юлашки юмахăм,

Сывă юл, Телейлĕ пул!

Çутă сывлăмлă сукмакăм —

Сар çеçкеллĕ çул.

Пĕрре мар кунта эп килĕп,

Кашнинчех — пĕччен,

Пĕрре мар кунта эп вилĕп

Сан чĕрçӳ çинче.

Кирлĕ мар мана никам та —

Тамăк çеç тăван.

Сар чечек çыххи пухам та

Шăппăн кĕл тăвам:

Манăçми хитре юмахăм —

Сар çеçкеллĕ çул,

Манăн юлашки çунатăм —

Ĕмĕтĕм,

Сыв пул!..

Эс чĕнмерĕн —

Эп те чĕнмĕп.

Кирлĕ мар сăмах.

Икĕ ĕмĕт

Ик чĕрешĕн —

Ирĕклĕ юмах.

Икĕ енлĕ ик сукмак

Пирĕн çул çинче,

Хĕресленнĕ шăпасем —

Савăнăç инçе.

Çук ӳпкев те,

Çук куççулĕ.

Сӳннĕ чечексем.

Ăшă çумăра кĕтеççĕ

Кăлăхах вĕсем...

Чăваш автономийĕ 25 çул тултарнине чысласа

1

Юратнă аттемĕр, çулпуçăмăр Ленин,

Этемлĕхшĕн уçрăн эс çĕн самана.

Телей ялавне эс яланлăх çĕклерĕн,

Пур халăх чунтан тав тăвать халь cана.

Çурхи ешĕл сад пек çĕршыв чечек сарчĕ,

Умра анлă Атăл туллин хумханать.

Чăн ирĕк кунçулшăн сана, аслă парти,

Телейлĕ чăваш чĕререн саламлать.

Эс пур халăха пĕр йыша пĕрлештертĕн,

Пире эс малтан малалла йыхăран.

Çĕртен пысăкрах, аслăрах хĕвелтен те

Салам сана, парти, тăван халăхран.

Шывсем пур енчен тинĕсе туртăнаççĕ,

Хĕвел патнелле пур чечек çаврăнать.

Пĕртăван халăхсем пур енчен пуç таяççĕ

Сана, аслă парти,

аслă Ленин, сана!

2

Тăван çĕршыв фашистсене çĕнтерчĕ,

Кунта халь мирлĕ ĕç юрри кĕрлет.

Чăваш республикин уявĕ килчĕ

Пур халăх çĕнтерĕвĕпе пĕрле.

Эпир мăнаçлăн уява тухатпăр,

Малалла

Килте эпир виççĕн — Эпĕ, сăпкари Улентей шăллăм тата Ехвин мучи. Ехвин мучи — стена çинче çакăнса тăракан сăнӳкерчĕк. Аттен аслă пиччĕшĕ. Чикĕ хуралçи пулнă. Вăрçă пуçланиччен икĕ эрне маларах килтисем унран çар тумĕпе ӳкерĕннĕ сăнӳкерчĕк илнĕ. Çырăвĕнче вара вăл кĕçех таврăнасси çинчен пĕлтернĕ. Анчах вăрçăн пĕрремĕш кунĕнчех Ехвин мучи чикĕри ытти салтаксемпе пĕрле паттăрла вилĕмпе вилнĕ. Атте Ехвин мучин пĕчĕк ӳкерчĕкне пысăклаттарса юман хашак ăшне вырнаçтарнă.

Ехвин мучи салтак карттусĕпе, кăкăрĕ çинче — хастарлăх палли. Тути тăп-тăп. Анчах куçĕ шăппăн кулать тейĕн. Тĕлĕнмелле, унăн куçĕнчен ниçта та пытанма май çук. Кил картине тухакан е урам енчи кантăк патне пыратăн-и, тĕпеле каятăн-и — Ехвин мучи сан çинех пăхать.

Çавна шута илсе анне ăçта та пулин кайнă чух Улентейпе иксĕмĕре:

— Никамран та ан хăрăр. Ав Ехвин мучу яланах хуралта. Сире хӳтĕлетех вăл, — тесе лăплантарать.

Анчах Ехвин мучи пире сыхланипе çырлахмасть иккен, аттепе аннене эпир килте хамăра мĕнле тытни çинчен евитлесе тăрать. Ун пирки анне мана хăй каларĕ.

— Аха, — ăнланса илтĕм хайхи, — эпĕ килте мĕн тунине анне Ехвин мучи урлă пĕлет-иç. Виçĕм кун тĕпелти сентре çинчен канихвет илсе куршĕри Улатимĕрпе çинине вăлах каласа панă. Вăт элекçĕ!

Малалла

Шуçăм çамрăк çĕмĕрт пек шуралнă,

Канăçлăн сывланă лăпкă ир.

Кӳршĕсен паян ача çуралнă,

Ят хума пуçтарăннă эпир.

Пĕчĕк чун, пире пĕрттех илтмесĕр,

Тутлăн çывăрать-ха сăпкара.

Савнă ашшĕн савнăçĕ виçесĕр,

Йăлтăркка хĕлхем çиçет сăнра.

«Çывăр, — тет вăл, — чĕппĕм, çывăр, паттăр!

Кам-ши пулăн çитĕнсе çитсен?»

Ак эпир черкке тытса сунатпăр

Сывлăх, ĕç сунатпăр тĕрлĕрен.

— Тракторист! — тет çил чуп тунă питлĕ

Пĕр юлташ, хиртен килейнĕскер.

— Летчик! Курăн ак, мана вăл итлĕ! —

Тет тăванĕ, çамрăк офицер.

— Вăл профессор пулĕ! — тет учитель.

Тухтăр: — Çук, — тет, — аслă врач пулать!..

Ашшĕ-амăш, тăнлăр: ĕнтĕ çиччĕн

Çичĕ тĕрлĕ ĕç ăна сунать.

Амăшĕ, кăшт шуранка хĕрарăм,

Пĕр чĕнмесĕр пăхрĕ ачине.

Эп ун ăслă куçĕнче сăнарăм

Хăй вăл тем каласшăн пулнине.

Ак ачи умнех вăл пĕшкĕнейрĕ,

Тин пĕртен-пĕрех сăмахпала:

— Ывăлăм Çын пултăр, Çын! — теейрĕ

Чĕререн килен кăмăлпала.