Çурçĕр полушаринче Çÿлевĕç çăлтăрĕ пур, вăл 92 çăлтăртан тăрать. Анчах вĕсене пĕрле çыхăнтарсан ниепле те çак чĕрчун пулмасть. Эппин, мĕншĕн Çÿлевĕç?

Польша астрономĕ Ян Гевелий ăна 1960 çулта уçсан çапла çырнă: «В этой части неба встречаются только мелкие звезды, и нужно иметь рысьи глаза, чтобы их различить и распознать».

«Рысь» тата «Русь» сăмахсем пĕр тымартан пулнине палăртаççĕ хăшĕ-пĕрисем. Авал Руçре хÿресĕр кушак çветтуй шутланнă. Вырӑссем ăна пуç тайса ĕненнĕ. Çÿлевĕç Михаил Топтыгин упапа кашкăр хыççăн вырăн йышăннă.

Славян мифологийĕнче çÿлевĕçе хиепленине çакă та çирĕплетет: Çурçĕр Увалта «рысь» сăмаха сасăпа каламан. Çулçÿревçĕсем пĕрле çÿлевĕç ÿкернĕ паллăсене илнĕ.

Чĕрчуна çапла хисеплени ахальтен мар ĕнтĕ. Вăл ĕлĕкех çынсене илĕртнĕ. Унăн куçĕ çивĕч. Сунара тĕттемре тухать. Капкăнсенчен асăрханса иртме пултарать. Унăн хăлхи те çивĕч. Хăлхи вĕçĕнчи киçтĕкне пула лайăх илтет вăл. Ăна кассан вăл япăх илтме тытăннине тĕпчевĕçесем те палăртнă. Кĕçтĕкĕ пулăшнипе çÿлевĕç темиçе çухрăмри сунарçа та сисме пултарать. Вăл йывăç тăррине çăмăллăн хăпарать, лайăх сикет. Анчах лайăх чупаймасть.

Тĕнчен Герефорд картти çинче çÿлевĕç ÿкерчĕкĕ пур. Унта «Рысь видит сквозь стену и испускает камень черный» тесе çырнă. Мĕн вăл хура чул? Тĕлĕнмелле те, вăл чĕрчун шăкĕ пĕлтерĕшлĕ-мĕн. Анчах вăл ахальли мар-мĕн. Çÿлевĕç ăна çĕрпе хуплать. Лешĕ вара хытать. Унпа тĕрлĕ япала хатĕрлеççĕ-мĕн. Тĕслĕхрен, перстень.

Вăтам ĕмĕрте тĕпчевçĕсем вара çакна палăртнă: хура чул саррине çăврăннă, янтаре аса илтернĕ. Анчах кайран алхимиксем янтарĕн çÿлевĕç шăкĕпе нимĕнле çыхăну та çуккине палăртнă. Хура чул мĕн пулнине çапла пĕлеймен те.

Çÿлевĕç – лайăх сунарçă. Малтан вăл меллĕ вырăн суйлать. Унтан хускалмасăр ларать. Сехечĕ-сехечĕпе хускалмасть. «Апат» курсан хăвăрт сикет. Хăш чухне шăппăн йăпшăнса тытать. Çисе тăраннă хыççăн вăл çав вырăнтан аяккарах кайса вырать.

Вăл тилĕ ашне юратать. Анчах мĕншĕн? Вăл шăршлă вĕт. Анчах вăл уншăн деликатес.