Электронлă вулавăш

— Илюш, эп нимĕн те ăнланмарăм. Ăçтан тупнă укçапа çĕнĕ пурнăç туянса патăн эс Сашăна? Сан вĕт Мускавра пилĕк çул вĕренсе те пилĕк тенкĕ ытлашши укçа пулса курман, çара стипендипе пурăнатăн, — сăмах хушрĕ Саша амăшĕ куççулĕ витĕр. — Епле татса пĕтерĕпĕр ку парăма? Нумай тăкаклантăн пирĕншĕн.

— Халь калама юрать ĕнтĕ. Саша кулакан пулчĕ, сывалать, — пуçларĕ сăмахне Илюк. — Анне вилсен тепĕр çултан мана Платкари Хвĕтĕр кукка усрама илнĕччĕ. Усрав ачи пулса тăтăм. Эп вĕсене ĕçлеме кирлĕ пулнă, хăйсен ача-пăча пулман. Мĕн пултарнă таран тăрмашнă ĕнтĕ эп: хĕлле юр хырнă, выльăх патĕнче ĕçленĕ, çулла кĕтӳре çӳренĕ. Хветĕр кукка ашшĕне, сакăр вуннă тултарнă Ларивана, ял çинче вăрă Лариван тенине темиçе те илтнĕ эп.

Эп унта пурăннă чух ват Ларивана шалкăм çапрĕ. Чĕлхине çухатрĕ старик, çынсене паллайми те, утайми те пулчĕ. Икĕ ывăлĕпе кинĕсем тем тĕрлĕ те ыйтса пĕлме тăрăшатчĕç, йăпатса та, хăратса та калаçатчĕç. «Атте, пур вĕт-ха сан укçа? Ăçта усратăн эс ăна? Эс вилес-тăвас пулсан ăçта шырама пĕлес? Ан хăра, тĕкĕнместпĕр хăв хушмасăр», — тенине эп те илтнĕ. Старик кашнинчех качака сухалĕ пек шĕвĕр янахне çӳлелле кăнтса «ăăх, ăăхх» текелетчĕ. Мачча хăмине сӳгсе шырарĕç, кăмака мăрйине улăштарса купаларĕç — ниçта та пĕр тенкĕ те тупаймарĕç. Çу варринче чĕлхи уçăлмасăрах вилчĕ ашшĕ, вăрттăнлăха хăйпе илсе кайрĕ. Урăх ниçта та шырама пĕлмерĕç.

Çав çул юлашки спас ыран тенĕ чух ялта асар-писер вăйлă çил çавăрттарчĕ, карта-хуралтăсене йăвантарчĕ. Хĕветĕр куккасен пахчинче пысăк тополь армак-чармак сапаланса ларатчĕ. Унăн патрак турачĕсем çĕр улми ани çине темĕн чухлĕ хуçăлса анса тулнă.

— Илюк, çав хуçăлнă туратсене кил хушшине сĕтĕрсе кĕртсе пăрах, сурăхсем кăшлаччăр, — терĕ мана Хĕветĕр кукка.

— Юрать, — терĕм те пахчаналла утрăм. Çумăрĕ çуниех те пулмарĕ, пăт-пат ӳккелерĕ те, хура пĕлĕтсем ахăрса-тулхăрса вĕрекен çилпе часах саланса кайрĕç. Чăнах та нумай хуçăлнă турат. Чылай пысăккисем те пур. Тополь çинче темиçе çул çакăнса тăнă шăнкăрч вĕлли те çĕр çине персе аннă. Тĕлĕнеттĕм. Çав вĕллене шăнкăрчсем темшĕн йышăнмарĕç çуркунне. Аван хăмасенченех тунăскер те саланнă, икĕ хăми хăпăнса кайнă. Ун патĕнче темле йăлтăркка япаласем выртни курăнать. Пырса пăхрăм çывăхарах: ылтăн, кĕмĕл укçасем! Шартах сикрĕм. Ун-кун пăхкалатăп çын-мĕн пырса тухасран шикленсе. Тополь айккинче хĕрри кăштах катăлнă чӳлмеке курах кайрăм. Ярса илтĕм те чӳлмеке укçасене веçех тултарса хутăм çавăнта, кăштах çĕр чакаласа лакăм пекки турăм та кĕртсе лартрăм, хупах çулçисемпе витсе хутăм, çиеле хыт хура пăрахрăм. Салатрăм шăнкăрч вĕллине, лайăх çеç шырарăм, урăх тупмарăм нимĕн те. Укçа çеç, урăх хаклă япала нимĕн те çукчĕ. Хуçăлнă туратсене кил хушшине сĕтĕрсе кĕртрĕм, укçа çинчен никама та каламарăм. Çухалса, хăраса кайрăм пулас эп, тăруках ним тума та пĕлеймерĕм. Те каласан лайăхчĕ ĕнтĕ, те шăла çыртсан. «Молчание — золото» тенине пĕлеймен-ха эп ун чух, тепĕр темиçе кунтан шкула çӳрекен пир хутаçа чӳлмеке лартрăм, çиеле пĕр-ик кĕнеке хутăм та яла аппасем патне çул тытрăм. Йывăр çеç пулса кайрĕ хутаç. Чиперех çитрĕм. Кам ухмахĕ шутлатăр çак çĕтĕк йĕм пĕççиллĕ ача çĕрме пуян пулма пултарасса. Кивĕ мунча пулнă вырăна, пилеш айне, чавса лартрăм ылтăн чӳлмекне. Час-часах тĕрĕслеттĕм чӳлмек мĕнле ларнине. Пĕр тенкине те тĕкĕнмен эп кăçалччен. Выçă ларни те пулнă — тĕкĕнмен. Лариван кукка мулĕ вăл, вăрласа тунă мул, çынсен куççулĕ. Ачарах чух хăраттăм. Кам та пулин пĕлсен мана тĕрмере çĕртеççĕ тесе чĕре сиксех тухасчĕ. Ăçтан тупрăн, кама çаратрăн тесе судсем тăрăх сĕтĕрсе çӳрĕç, вăрă тесе хĕнесех вĕлерĕç теттĕм. Вăт ман вăрттăнлăх.

— Сана университетрах хăварас пек калаçаççĕ. Унта диссертаци çырса хӳтĕлеме пайтах укçа кирлĕ пулать. Тавăрса паратпăр эпир сана, ан пăшăрхан. Хитре хваттер илме те çитет. Урамрах тăратса хăвармăпăр, — сăмах хушрĕ Саша ашшĕ.

— Çук, университета юлас шухăшлă мар эп. Практикăра пулнă-çке-ха эп прокуратурăра. Çавăнта чĕнеççĕ. Эп килĕшрĕм. Ĕçлесен хваттерне те парĕç-ха хăçан та пулин. Ку ылханлă укçа-тенкĕпе хваттер илес марччĕ-ха. Юлнине ăçта та пулин урăх çĕре ярăпăр. Аннепе Петр Николаевич, Мария Архиповна вил тăприйĕсем çине палăк лартас шухăш пур ман.

— Илюш, мĕн тери телейлĕ пирĕн Саша. Çакăн пек тĕлĕнмелле ырă тус парнелерĕ ăна шăпа. Мĕнпе тавăрăпар сана? Мĕнле тав туса пĕтерĕпĕр? Сан шухăша ырламалла. Лартас палăк ырă çынсен ячĕпе, лартас.

— Эсир мана тахçанах тавăрнă. Эсир пулман пулсан эп ялти кĕтӳç ачи пулса юлăттăм. Саша пулчĕ ман çула уçса параканни. Эпĕ сирĕн умра парăмлă, эсир мар: эп вăрă е преступник ятне илтес тесе тытман вăл укçана. Кил, Саша, ыталам сана. Кулса кăтарт. Хăв урупа утса кил ман пата. Сан çутă куллу мана парас парăма тавăрса пани пултăр. Упра хăвна, сыхла.

Ыталарĕç туссем пĕр-пĕрне.

— Вăт, Вадим Васильевич, Галина Николаевна, сирĕн парăм татăлчĕ. Эсир Путишрен пĕр тенкĕ те кивçен илмен, Путиш сире пĕр тенкĕ те кивçен укçа паман. Сашăшăн халь тесен халь хам пĕвере кăларса пама хатĕр эп, анчах вăл нуша иртрĕ. Сывлăха пултăр.