Том Сойер темтепĕр курса çӳрени


— Эпĕ хамăн çĕççе çухатрăм. Кайса шыраса пăхам-ха... — терĕ. Том тытăнкаласа, чĕтрекен тутапа:

— Эпĕ сана пулăшатăп, — терĕ. — Эсĕ çак еннелле кай, эпĕ — лерелле, шыв юхса выртнă çĕрелле. Çук, Гек, эсĕ пирĕн хыççăн ан пыр, эпир хамăрах тупатпăр, — терĕ.

Гек каллех вырăнне ларчĕ те пĕр сехете яхăн кĕтрĕ. Унтан ăна кичем пек пулчĕ те, вăл юлташĕсене шырама утрĕ. Вăл вĕсене вăрманта шыраса тупрĕ; вĕсен иккĕшĕн те сăнĕсем шап-шурах, хăйсем ыйха тăсаççĕ. Анчах Гека тем систерчĕ; халĕ вĕсем пăртак уçăлна: кăмăлĕсем пăтранни те иртнĕ.

Çав каç апатлашă чукне иккĕшĕ те йăвашшăн шăпах ларчĕç. Гек каçхи апат хыççăн хăйне валли чĕлĕмне тултарчĕ, вĕсем валли те тултарас тесен, Томпа Джо харăсах:

— Кирлĕ мар, пирĕн паян ăшчикре аванах мар, кăнтăрлахи апат çинĕ чух тем лайăх мар япала çирĕмĕр пулмалла, — терĕç.

Çур çĕр тĕлнелле Джо вăранчĕ, юлташĕсене те вăратрĕ. Сывлăш пăчă, вăл тем ырă мар пулассине систерет. Шутсăр шăрăх та пăчă пулсан та, ачасем, вутран юлташла пулăшу ыйтнă пек, ун çумнерех тĕршĕнсе ларчĕç. Шăпланса, темскер пуласса кĕтрĕç. Кăвайт хыçĕнче пур çĕрте те сĕм-тĕттĕм.

Сасартăк чĕтревлĕ ялкăшу йывăç çулçисене тĕксĕммĕн çутатса илчĕ те самантрах пĕтсе ларчĕ. Унтан çутăраххăн ялкăшса илчĕ. Татах та ялкăшрĕ. Унтан йывăç турачĕсем хушшинче темĕнле пит хуллен йынăшнă пек сасă илтĕнсе кайрĕ. Ачасем хăйсен пичĕсем çумĕнче такам сывланине туйса илчĕç те ку çĕрлехи усал иртсе кайрĕ пулĕ тесе чĕтреве ерчĕç. Унтан шăп пулчĕ. Сасартăк каллех теменле телĕнмелле вут-çулăм ялкăшса çĕрлерен кун туса хучĕ, вăл ачасен урисем патĕнче ӳсекен кашни курăка янках çутатрĕ. Çавăн пекех вăл тата хăранипе шап-шурă шуралса кайнă виçĕ ачан сăн-питне те çутатрĕ. Пĕлĕт çинче çӳлтен аялалла аслати сасси такăна-такăна кĕреслетсе, янратса анчĕ те, инçетре салхуллăн мăкăртатса, хуллен-хулленех илтĕнми пулчĕ.

Питĕ сивĕ сывлăш юхăмĕ килсе çапрĕ те иртсе кайрĕ, вăл пĕтĕм йывăç çулçисене хускатса хăварчĕ, кăвайт çинчи кĕле çĕклентерсе, ăна тăман вĕçтернĕ пек вĕçтерсе салатса ячĕ.

Каллех питех те çилĕллĕ вут-çулăм пĕтĕм таврари вăрмана çутатса ячĕ, секундрах шутсăр хытă сасă шатăртаттарса кĕрлерĕ, ачасен пуçĕсем тĕлĕнчех йывăç тăррисем çурăла-çурăла кайрĕç тесен те суя пулме. Каллех тавралăх тĕттемленсен, пиратсем шутсăр хăраса ӳкнипе пĕр-пĕрни çумне тĕршĕнсе ларчĕç. Йывăç çулçисем çине шултра çумăр тумламĕсем патлатма пуçларĕç.

— Ачасем, хӳтлĕхе! — тесе кăшкăрчĕ Том.

Вĕсем сапаланса чупма пуçларĕç, тымарсем çине такăна-такăна, вăрманти виноград хушшинче çаклана-çаклана ларчĕç. Йывăçсем хушшинче урса кайса çил улать, таврара мĕн пуррине пурне те хăйпе пĕрле юрлаттарса шавлаттарать. Çап-çутă çиçĕм татти-сыпписĕр тенĕ пекех çиçет, пĕтĕм хăлхана хуплакан аслати çапса кĕрĕслеттерсе тăрать. Акă чĕреслĕтсе çумăр çума тапратрĕ. Çил-тăвăл, вăйланса пырса, çĕр çинелле татти-сыпписĕр çумăр тăктарчĕ.

Ачасем пĕр-пĕрне тем кăшкăрчĕç, анчах çил уланипе тата аслати кĕрĕслеттернипе нимĕн те илтĕнмерĕ. Çапах та вĕсем пĕрин хыççăн тепри хӳтлĕх патне çитрĕç те, пĕтĕмпех чăрмаланса пĕтнĕскерсем тата йĕпенсе шăнса хытнăскерсем, парăс карса тунă хӳтлĕхе пытанчĕç. Вĕсен тумтирĕсенчен шыв тумлать, анчах кашниех манпа пĕр пек инкек куракан юлташсем пур хăть, тесе хĕпĕртерĕç. Вĕсен сассисене çил-тăвăл хуплас мар пулсан та, ачасен сăмахлама май килмерĕ, мĕншĕн тесен вĕсен тĕлĕнче кивĕ парăс çав тери хытă çатлаттарса тăчĕ. Аслатиллĕ çумăр вăйлансах пычĕ. Юлашкинчен çил капланса килсе, парăса кăкарса лартнине пĕтĕмпех татса пăрахрĕ те ăна аяккалла вĕçтерсе кайрĕ. Ачасем, пĕр-пĕрне аллисенчен тытса, шыв херринпе ларакан мăн юман хӳттинелле чупрĕç, кашни минутрах такăна-такăна хăйсене ăçта килчĕ çавăнта кăвакартса, мăкăльсем лартса та малаллах чупрĕç. Çапла çапăçу хĕрсех пычĕ. Татти-сыпписĕр çиçĕм çиçсе тăнипе пурте витĕрех курăнса тăчĕ, мĕлке таврашĕ те пулмарĕ: авăна-авăна каякан йывăçсем, шавласа юхакан шыв хумĕсем, кăпăкланнипе шап-шурă çилхеллĕ курăнаканскерсем, леш енчи çӳллĕ чул сăртсем, — тĕтрепе чалăш çумăр чаршавĕ витĕр тĕксĕммĕн курăнса лараççĕ. Час-часах пĕр-пĕр вăрман паттăрĕ çапăçура аяла пулса, шатăртаттарса çĕрелле татăлса анать, çамрăк йывăçсене хуçать. Аслати лăпланма пĕлмесĕр кĕрĕслеттерсе, пĕтĕм хăлхана хупласа лартмалла шутсăр хăрушшăн шатăртаттарса, кĕмсĕртеттерме тапратрĕ. Юлашкинчен аслатиллĕ çумăр хăиен пĕтĕм вăйне пуçтарса халиччен курман вăйпа ашкăнма пуçларĕ; пĕтĕм утрава вăл татăкăн-татăкăн вакласа пĕтерсе, ăна çунтарса ярас пек, йывăç тăррисем таранах шывпа тултарас пек, çĕр пичĕ çинчен те шăлса ывăтас пек туйăнчĕ. Çак каç килсĕр ачасемшĕн питех те хăрушă каç пулчĕ.

Юлашкинчен çапăçу лăпланчĕ, пĕр-пĕринпе вăрçакан çарсем каялла чакма пуçларĕç, вĕсем юнанисемпе ылханнисем хуллентерех те хуллентерех илтĕнсе пычĕç, ерипенех вара вăрманта ĕлĕкхи пекех пулса тăчĕ. Сехрисем чылай хăпнă ачасем хăйсен лагерьне таврăнчĕç, унта вара вĕсем хăйсем çапах та телейлĕ пулнине курчĕç: вĕсен смоковницине çĕрле аслати çапнă (вĕсем ялан мăн смоковница айĕнче çĕр каçнă), çавăн айĕнчех юлнă пулсан, вĕсем пĕтнĕ пулĕччĕç.

Лагерьте пурте, вăл шутрах кăвайчĕ те, витĕрех йĕпеннĕ, мĕншĕн тесен вĕсем, ытти ачасем пекех, ăна тирпейлесе хурасси çинчен шухăшлама та пĕлмен, кăвайтне çумăр шывĕнчен хăтарас тесе пĕртте тăрăшман. Çакă питех те лайăх мар, мĕншĕн тесен виççĕшĕ те лачкам йĕпеннипе сиксех чĕтреççĕ. Вĕсем хăйсем кӳреннине вичкĕннĕн каласа пĕлтерчĕç, анчах кайран вĕсем вут мăн пĕрене айнелле шалаллах кĕрсе кайнине асăрхарĕç. Пĕрени çӳл еннелле чăмăрланса, çĕр тĕлĕнче аслăк пек хупласа тăрать, çавăнпа кăвайтăн пĕр тĕлĕ, ывăç тупанĕ сарлакăш пек, йĕпенмесĕр юлнă. Ачасем ĕçе пуçăнчĕç, выртакан йывăç вуллисем айĕнчен шанкă-çатăрка таврашĕ тата хуйăр пуçтарчĕç те питĕ тăрăшса ĕçленипе юлашкинчен вутта вăйлатса ячĕç, вĕсен кăвайчĕ вара, каллех тивсе, вăйлăн ялкăшса кайрĕ. Вĕсем унта пысăк типĕ туратсем пухса хучĕç, вутти вара тимĕрç вучаххи пекех карлаттарма тапратрĕ, ачасем каллех хăйсене телейлĕ туйрĕç. Хăйсен какайне типĕтсе, вĕсем питех те аван апатланчĕç те, вут çумне вырнаçса, хăйсем çĕрле тĕлĕнмелле лайăх мыскара курни çинчен ирчченех калаçса ларчĕç: çывăрас тесен, çапах ниçта та вырăн çук, мĕншĕн тесен йĕри-тавра пĕр типĕ вырăн та юлман.

Хĕвел тухсанах, ачасене ыйхă аптратма пуçларĕ. Вĕсем шыв хĕрринчи хăйăрлă вырăна кайрĕç те çывăрма выртрĕç. Часах вĕсене хĕвел пĕçертме пуçларĕ, вĕсем тăчĕç те салхуллăн хăйсем валли ирхи апат хатĕрлеме тытăнчĕç. Апатланнă хыççăн вĕсен каллех кăмăлĕсем пăсăлчĕç, алли-урисем вĕсен хытса ларчĕç, вĕсем хăйсен ăшĕсенче каллех киле каясшăн хуйхăрма пуçларĕç. Том çавна сисрĕ те пур майпа та пиратсене йăпатма тăрăшрĕ. Анчах вĕсене мрамор шариксем те, цирк та, шыва кĕресси те йăпатаймарĕç. Вăл вĕсене хăйсен пĕр пысăк вăрттăнлăхĕ çинчен, астутарчĕ, вара тинех ачасем кăшт савăнса кайнă пек пулчĕç. Çав савăнăç сирĕлсе кайиччен Том вĕсене çĕнĕ япала шухăшласа кăларнипе интереслентерме васкарĕ. Вăл вĕсене хăйсем пиратсем пулнине вăхăтлăха манма хушрĕ те индеецсем пулса пăхма сĕнчĕ. Çав шухăш ачасене илĕртнĕ пек туйăнчĕ. Вĕсем пĕр самантрах тумтир таврашсене хывса пăрахрĕç те, хăйсене хура пылчăкпа сăрласа, зебрăсем пекех йăрăмлăскерсем пулса тачĕç. Çавăн хыççăн вара вĕсем, акăлчан ялне тапăнас тесе, вăрманалла тапранса кĕрсе кайрĕç. Паллах, кашниех унта çулпуçĕ пулчĕ.

Хуллен-хулленех вĕсем пĕр-пĕринпе хирĕçекен виçĕ ăру пулса тăчĕç.

Хăрушшăн кăшкăрса, вĕсем пытанса ларнă çĕртен сике-сике тухрĕç те пĕр-пĕрне пырса тапăнчĕç, тăшмана пиншерĕн-пиншерĕн вĕлерсе скальпларĕç1. Çав кун пайтах юн юхре ĕнтĕ, ачасем вара кăмăллă пулчĕç.

Каçхи апат тĕлнелле вĕсем, выçăскерсем те телейлĕскерсем, лагере пуçтарăнчĕç. Анчах кунта печĕк чăрмав сиксе тухрĕ, пĕр-пĕринпе хирĕçекен индеецсен çавăнтах хăйсен хушшинче килĕшӳ тумалла пулчĕ. Ахаллĕн вĕсем туслăх çăкăрне хуçса çиме те пултараймарĕç, мир тумалли чĕлĕме туртмасăр епле мир тума пулать-ха? Чĕлĕмсĕрех мир тăвассине ăçта илтнĕ ăна? Дикарьсенчен иккĕшĕ ĕмĕрлĕхех пиратра юлма хатĕр пулатчĕç пулĕ. Анчах урăх нимĕн тумалли те çук, ирĕксĕрех вара вĕсем, хăйсем савăннă пек пулма тăрăшса, чĕлĕм кăларма ыйтрĕç, кашниех вăра черетпе туртса пăхрĕç. Юлашкинчен вĕсем индеецсем пулнăшăн хĕпĕртесе те кайрĕç: халĕ ĕнтĕ вĕсем «çухалнă çĕççе шырама» кайса çӳремесĕрех пăртак турткалама пултараççĕ. Халĕ вĕсен хăсасси килчĕ те, анчах вăл ĕлĕкхи пек питех асаплантармарĕ. Вĕсем хăйсене çавăн пек май килсе тухнипе усă курма васкарĕç. Каçхи апат хыççăн вĕсем асăрхансарах хăйсен опытне тепĕр хут туса пăхрĕç; ку хутĕнче вара вăл ăнăçлах пулчĕ, çавăнпа та каç питех савăнăçлăн иртрĕ. Вĕсем çĕнĕ искусствăна вĕреннĕшĕн шутсăрах мăнаçланса хĕпĕртерĕç, хăйсем тăруках ултă индеец ăрăвĕн тирĕпе скальпĕсене сӳсе илме пултарнă пекех савăнчĕç. Халĕ вĕсене пăрăхса хăварар-ха: табак туртса, лăпăртатса, мухтанса ларччăрах вĕсем. Пĕр хушша эпир вĕсемсĕр те ирттерме пултаратпăр.

 

17-мĕш сыпăк. Пиратсем хăйсене пытарнă çĕре пыраççĕ

Шăматкун каçхине çанталăк тӳлек тăчĕ. Çапах çав каç пĕчĕк хулара пит савăнăçлах пулмарĕ. Полли мăнаккăшĕ, Мэри, Сид тата миссис Гарперăн пĕтĕм килйышĕ,питех хуйхăрса куççуль юхтарса, траурлă тумсем тăхăнчĕç. Хула яланах та ытла шавлă пулман, анчах халĕ унта питех те шăп. Хулара пуранакан çынсем хăйсен яланхи ĕçĕсене аран çеç, сӳрăккĕн ĕçлекелерĕç, сахал сăмахларĕç, час-часах йывăррăн сывласа илчĕç. Пĕчĕк ачасемшĕн те шăматкун канасси йывăр килнĕ пек туйăнчĕ. Вĕсен вăййисем майлашса пымарĕç, хуллен-хулленех, хăйсен ăссĕнех чарăна-чарăна ларчĕç.

Каç пуласпа Бекки Тэчер хуйхăрса пушă шкул картишĕ тăрăх пĕчченех утса çӳрерĕ, хăйне хăй вăл питĕ телейсĕр тесе шутларĕ. Ăна йăпатма шкул картишĕнче те нимĕн те тупăнмарĕ. Вăл хăйне хăй:

— Манăн алăра унăн пăхăр шарикĕ пулинччĕ хăть. Ăна асăнмалăх нимĕн те юлмарĕ, — тесе каларĕ.

Бекки макăрса ярасран аран чăтрĕ.

Сасартăк вăл чарăнса тăчĕ те хăйне хăй çапла каларĕ:

— Çавă лăп çакăнта пулнăччĕ те... О, çав халапа тепĕр хут тапратас пулсан, эпĕ ăна мĕн каланине нимпе те, нимпе те калас çукчĕ. Анчах вăл çук, эпе ăна нихçан та, нихçан та, нихçан та курас çук ĕнтĕ.

Çав шухăш йăлтах пусса çитерчĕ ăна, вăл вара куççуль юхтарса тухса кайрĕ.

Унтан ачасем, Томпа тата Джопа пĕрле шкула çӳренĕ юлташĕсем, ушкăнăпех пырса çитрĕç. Вĕсем пурте, хӳме витĕр пăхса, пăчланнă ачасене хисеплесе, хуллентерех сăмахларĕç: хăйсем юлашки хут ăна курнă чухне вăл мĕн-мĕн тунине тата Джо мĕн каланине асăнчĕç. Джо хăйĕн кашни сăмахĕпех усал пулассине систернĕ пек туйăнчĕ вĕсене. Асăнаканĕ кашниех пăчланнă ачасем ăçта тăнине те тĕп-тĕрĕсех кăтарта-кăтарта пачĕç. «Эпĕ хам халь епле тăратăп, çавăн пекех тăнăччĕ вăл — сан пек, юнашарах тăратчĕ. Акă çакăн пек пăхса кулса илсеччĕ. Эпĕ вара темĕн сиснĕ пекех пултăм, — сасартăк çав тери хăрушă пек туйăнса кайрĕ, ăнлантăр-и? Эпĕ ун чухне çав мĕне пĕлтерессине пĕлмен те, халĕ куртăм ĕнтĕ», — терĕ.

Пăчланнă ачасене юлашки хут кам чĕррĕн курнă тесе тавлашма тытăнчĕç вĕсем. Нумайăшĕ çав хурлăхлă чыса хăйсем йышăнасшăн пулчĕç, анчах вĕсен сăмахĕсене ытти свидетельсем каланисем сире-сире пăрахрĕç. Юлашкинчен вилнĕ юлташĕсене кам юлашки хут курса калаçнине пĕлсе илсен, çав телейлĕ ачасем мăнкăмăлланса кайрĕç, ыттисем пурте вĕсене кĕвĕçсе пăхса тăчĕç. Пĕр ачи, лайăхраххине урăх нимĕн те тупаймасăр, мухтансах:

— Лайăх хĕртрĕ-çке мана Том Сойер... Пĕрре! — терĕ.

Анчах вăл чапа тухма хăтланса пăхни ăнăçлă пулмарĕ. Ытти ачисем те пурте тенĕ пекех хăйсем çинчен çавăн пекех калама пултараççĕ вĕт, çавăнпа та вăл ачан лаврĕсем хаклах пулмарĕç. Шкул ачисем пăчланнă геройсене пит хисеплесе асăна-асăна килесене саланса кайрĕç.

 

Тепĕр ирхине, вырсарникунхи шкулта урок пĕтсен, чиркӳре яланхи пекех чан çапасси вырăнне салхуллăн чан çаннă сасă илтĕне пуçларĕ. Çав макăрнă евĕрлĕ янракан чан сассийĕ вырсарникунхи ир çутçанталăк шухăша кайса тӳлек тăнипе йăлтах килĕшӳллĕ пек. Хулари çынсем пĕрин хыççăн тепри чиркĕвелле сĕнкĕлтетрĕç, хуйхăрмалли япала çинчен шăппăн сăмахламашкăн чиркӳ алăкĕ умĕнче чарăна-чарăна тăчĕç. Чиркĕвенче вара никам та пăшăлтатакан пулмарĕ. Хĕрарăмсем хăйсен сакĕсем патнелле пынă чухне тумĕсемпе кăштăртатни çеç чиркӳри шăплăха пăсрĕ. Пĕчĕк чиркӳ урăх хăçан та пулин çакăн пек тулли пулнине никам та астумасть. Чиркĕве Полли мăнаккăшĕ, ун хыççăн Мэрипеле Сид, вĕсем хыççăн тата Гарперсен йышĕ, пурте хура тум тăхăннăскерсем, пырса кĕрсен, чиркӳре çав тери шăп пулса тăчĕ. Кĕлтăвакансем пурте пĕр çын пек, вăл шутра ватă пачăшкă та, вĕсене хисеплесе ура çине çĕкленчĕç те çав пăчланнă ачасен тăлăха юлнă хурăнташсем малти сак çине вырнаçса ларичченех ура çинче тăчĕç. Унтан каллех питĕ шăп пулчĕ, хушăран хуллен ĕсĕклесе илнисем çеç илтĕнкелерĕç, кайран пачăшкă аллине çӳлелле çĕклерĕ те кĕлтума тапратрĕ. Кăмăла çемçетсе яракан гимн юрланă хыççăн «Эпĕ чĕрĕлĕх те, пурнăç та» текен кĕлле вуларĕ вăл.

Унтан пачăшкă çав пăчланнă ачасем питех те тивĕçлĕ те ырă кăмăллă тата шутсăр тăнлă-пуçлă пулни çинчен каларĕ. Çакăн хыççăн çав телейсĕр ачасен тивеçлĕхĕсене пĕртте астуса пăхманшăн, вĕсен айăпĕсемпе кăлтăкĕсене çеç курма тăрăшнăшăн ӳкĕнме пуçламан çын та юлмарĕ.

Пачăшкă çав пĕтнĕ ачасем хăйсен пурнăçĕнче пĕр виç-тăватă хутчен ырă япала туни çинчен каласа кăтатрĕ, çавăнпа та вара çав ачасен çемçе, ырă кăмăлĕ палăрчĕ. Итлекенсем халĕ çав тĕлĕнмелле ачасем питĕ ырă та лайăх пулнине курма пултарчĕç, унчченрех пек хăтланнисемех вĕсене шутсăр асса хăтланнă пек, çавăншăн лайăх чĕн пиçиххипе хĕртме тивĕçлĕ пек туйăннă, халĕ ĕнтĕ вĕсем хăйсем çавăн пек шухăшланăшăн хуйхăрчĕç.

Пачăшкăн сăмахĕ çынсен кăмăлĕсене çемĕçтернĕçемĕн хытăрах çемĕçтерсе пычĕ. Юлашкинчен вара пурте, пĕр çын пек пулса, ачасен хурăнташĕсем хыççăн макăрма тапратрĕç, пачăшкă хăй те тӳсеймесĕр кафедра çинче тăнă çĕртех куççульне юхтарчĕ.

Хор çинче тем шавлани илтĕнсе кайрĕ, çавна никам та астуса пăхмарĕ. Тепĕр минутранах чиркĕве кĕмелли алăк кăрик! туса уçăлчĕ.

Пачăшкă хăйĕн куççульпе тулнă куçĕсене сăмса тутрипе шăлса илчĕ те хор çинелле пăхрĕ, тĕлĕнсе хытсах кайрĕ вăл.

Малтан пĕр мăшăр куç, унтан тепĕр мăшăр тата виççĕмĕш те пачăшкă куçĕсем хыççăн пăхма пуçларĕç, унтан чиркӳри çынсем, пурте хăйсен вырăнĕсенчен кар тăрса, куçĕ-пуçĕсене чарса пăрахсах, виçĕ вилĕ клирос тăрăх епле утнине сăнарăç. Том малта пырать, ун хыççăн — Джо, чи хыçалта усăна пыракан çĕтĕк-çатăк тумтирлĕ Гек хăракаласа утать. Вĕсем, хăйсене асăнса каланă сăмаха итлесе, пушă хор çинче пытанса ларнă иккен.

Полли мăнаккăшĕ, Мэри тата Гарперсем хăйсен вилĕмрен чĕрĕлнĕ юратнă ачисене сырса илчĕç: вĕсене хытă чуптурĕç, вĕсем çăлăннăшăн турра тав турĕç. Мĕскĕн Гек хăйне çавăн чухлĕ çын чалăшшăн пăхнинчен ниçта кайса кĕме пĕлмерĕ, нимĕн тума аптраса, вăтанса тăчĕ. Вăл йĕри-тавралла пăхкаларĕ. Аяккалла шăвăнма тесе çеç тăнă Том ăна ярса тытрĕ те Полли мăнаккăшне:

— Кун пек хăтланма юрамасть. Камăн та пулин Гекшăн хĕпĕртемеллех ĕнтĕ,- — терĕ.

— Хĕпĕртемесĕр — хĕпĕртеççех, хĕпĕртеççех ĕнтĕ. Эпĕ хам та çав мĕскĕн тăлăха курнăшăн хĕпĕртетĕп, — терĕ лешĕ.

Полли мăнаккăшĕ арçын ачана ачашлама тытăнчĕ, çавăнпа Гек пушшех вăтанса кайрĕ.

 
1 Скальп — вĕлернĕ е амантнă тăшман пуçĕ çинчен çӳçĕ-мĕнĕ-пех сӳсе илнĕ тир. Çурçĕр Америкăри индеецсен вăл вăрçăри трофей вырăнне пулнă.
■ Страницăсем: 1... 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 29

add comment Çĕнĕ комментари хуш


Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... »
Хаклав:
Шухăшĕ:
Чĕлхе илемлĕхĕ:
Содержанийĕ: