Электронлă вулавăш

Йăлтăртататчĕ, савăнатчĕ тĕнче паçăртарах. Электропуйăс кустăрмисем те хаваслансах шакăлтататчĕç, кăлтăрттин-кăлтăрт, кăлтăртти-кăлтăрт-калтăрт…

Сикрĕç тухрĕç анăç енчен хура пĕлĕтсем. Тухăçалла тараймĕ çав вĕсенчен хĕвел, пĕле тăркачах малалла ăнтăлчĕ, аслати еннелле, çиçĕм енелле.

Чĕресрен тăкакан çумăр тапранчĕ. Курăнмасть хĕвел тӳпере. Электропуйăс çеç малаллах ыткăнать. Вăхăт шутлаççĕ, пăтрашса кайса çĕнĕрен пуçлаççĕ кустăрмисем.

Эльтук вакун чӳречинчен тулалла тĕсерĕ, нимĕн те курăнмасть. Электропуйăс çумăра касса малаллах талпăнать, кустăрмисем вăхăт шутлаççĕ...

Вăхăт. Этем те çак пуйăс евĕр мар-и-ха? Кунсем, çулсем иртеççĕ. Эсĕ вара йывăрлăхсене парăнмасăрах малалла талпăнатăн. Пуйăспа ансат, вăл каллĕ-маллĕ те çӳрет. Этем шăпи вара пачах та урăхла. Ху пурăнса иртттернине аса илӳпе çеç таврăнма пултарăн эсĕ.

Хăй умĕнче выртакан папкăна аллине илчĕ Эльтук. Унта çапла çырнă,

 

Вунă çул каялла чăн пулни.

 

Хулпуççи урлă уртнă шальне тӳрлетрĕ те вăл виççĕмĕш хут вулама пуçларĕ çав поэмăна.

Çу каçĕ

1.

Каçхи салам, ыр вулаканăм!

вулас-тăвасĕ вăл тарам,

атя, кăштах чуну, тен, канĕ,

тăван ялпа паллаштарам.

 

Хĕр евĕр çупăрлать çу каçĕ,

авланнă пул хăть – пурпĕрех.

Çурт-йĕр таврашĕ чăн евчех,

антеннисем инке пек каçăр.

 

Çинçе хĕрсем карталанса,

васканă май саспах кулаççĕ.

Кинемисем хаш-хаш туса

чӳречерен пăхса юлаççĕ.

 

Сенкер экран умне ларса

ват мучисем чĕртеççе чĕлĕм.

Çине-çинех пашлаттарса

кăх-кăхлатса çăтаççĕ тĕтĕм.

 

Мăнукĕсем чупса ĕшеннĕ.

клуба çитме пулнăскерсем.

«Шуçчуманпа» каян тесе

каланине йăлтах ĕненнĕ.

 

Ватти-вĕтти килте те канĕ,

яш чĕрене тытса ан чар.

Клуба çитер пуль, вулаканăм,

геройсемпе кăшт калаçар.

2.

Кĕретпĕр. Çамрăксем çул паччăр!

Ара, ал тыт-ха, ан вăтан.

Куратăн-и, пирĕн пата

кулса килет пĕр çырă каччă?

 

Кану хуçи вăл ĕçченсен.

Çук, хăй канмасть. Епле-ха ларĕ,

вăй тулнă чух, чĕре чĕнсен,

çĕр хăлăпне туртса кăларĕ!

 

Сунатпăр ырă каç, Кĕçтук.

Халь мĕн пулать сан? Репетици?

Курма пире унта кĕртинччĕ?

Сăмах паратпăр. Шавлас çук.

 

Ыр çын пĕр сăмахран ăнланчĕ.

Тăплан. Тинкер мала, пуçланчĕ.

…Ав çав-Эльтук – хальхи Нарспи.

Кĕçтукшăн вăл чĕре таппи.

 

Чĕлхи – сăпайлă калаçма,

тутти – пылаккăн чуптума.

Ун куçĕнче тӳпе куратăп

(Эп вăрттăн хам ăна юратăп).

 

Анчах ялан хавас Эльтук

паян йӳç эрĕм çинĕ тейĕн.

Ыйтса пĕлес – хăювăм çук,

тата тусне те кĕвĕçтерĕп.

 

Унтах Верук, Эльтук тус-хĕрĕ.

Чĕкеç шатриллĕ, лутрарах.

Анчах та пуплеме пит чĕрĕ,

пĕр пуçласассăн – айтурах!

 

Тепри – Шепшеп Ваççи. Вĕçет

(Шăпах та ик çитменлĕх пур ун).

Верук патне ан пыр эс, пăрăн,

Ваççа виçесĕр кĕвĕçет.

 

Ку шӳтшĕн çеç. Ларар-ха шăпăрт.

Куратăн-и сухаллине?

Ларкки мучи вăл, тытнă шăпăр,

ташлаттарма хатĕрленет.

 

Ара, ан кул. Парать вăл ватă,

пĕрре пуçлать тăк калама, –

Сан сикнипе шăтать çĕн атă,

мучин сăмси те тарламасть.

 

Каламăп кашниннех ятне,

эс кĕт-ха, вулакан, васкатăп.

Кала, мучи, çăва патне,

ура хуçса пĕрле ташлатăп!

 

2. Ирхине

Çут куçĕ уçăлать çĕн кунăн,

ял выльăхĕ васкать уя.

Иртеççĕ инкесем ун-кунăн,

хатĕрленмеççĕ-ши туя?

 

Эп çитрĕм тенĕн йăлтăрах

шевле кравать çине хăпарчĕ.

Кĕçтук сикет ялт тăрать,

ăна хĕвел кая хăварчĕ!

 

Кĕçех кил картишне тухса

ик пăт пуканĕ пек вылярĕ.

Вăт шельмă, вăй-халне пухса

хапха урлах персе вăл ярĕ!

 

Кĕçтук тӳрех чĕрре кĕрет,

манран капаш тесе пуль култăр?

Юрать эппин. Вăл-ку тĕп пултăр.

герой çăлран, ав, шыв кӳрет.

 

Ак, виç хĕрарăм – пĕр пасар

яш хыçĕнчен пăхса тинкерчĕ.

– Наçтуçăн мĕншĕн савнас мар,

хĕвел пек ывăл çитĕнтерчĕ.

 

– Ĕлĕктерех, çитсессĕн çу

ял çамрăкĕ вăййа çеç чупнă.

Халь клупсăр, ав, ялти ват супнăн,

Ларкки пиччен те канăç çук.

 

– Ачи вăр-вар, кам килĕштермĕ...

– Илтсе-и?

– Мĕн?

– Те вăл пустуй, вĕсен клубрах пулать тет туй…

- А-юй?!

- Чăнах.

- Вăт тĕлĕнтермĕш!

 

Ку мĕн, асту-ха, Сар Анна

клупрах хăй ачине ят хучĕ.

– Эх, ĕлĕкрех йĕрки хуть пурччĕ...

– Тухса пыратпăр шуйттана…

 

Сар инкесем саркаланса

ирхи пуху хупса кĕç кайрĕç.

Кĕçтук унччен, хаçат йăтса,

колхоз ферми енне васкарĕ.

 

Анат енчен Наçтук инкийĕ

Сăра пички йăтса килет.

Сар инкесен пӳрт чӳречийĕн,

Чĕнтĕр карри кăшт сирĕлет.

 

3. Хыпар

1.

Вăраман леш енче тӳпе хĕрелет,

тинех шултăрканă хĕвел те шĕвет.

 

Яри уй хапхи саспа чĕтренет,

кĕтӳ хыçĕнчен тусан çĕкленет.

 

Хапхи умĕнче ватти йыхăрать,

килти выльăхне тупмассăн хăрать.

 

Хитре кĕçĕн кин анать шыв хĕрне,

ватти сисиччен майлать тутăрне.

 

Пĕр каччă çитсе илет витрине,

хунемĕш хыçран юнарĕ кинне.

 

Пуплесшĕнччĕ каччă-çук хирĕçме,

ăш хыпрĕ тесе пуçлать шыв ĕçме.

 

Вĕт-шакăр çара пакканах пĕвере,

«сухал шăтиччен» шăмпăлтатнă, чĕтрет.

 

Ĕçрен таврăнан хаяр амăшсем

чупать çырмана вĕлтрен силлесе.

 

Унта та кунта хапха шалтлатать,

сиссем, вулакан, кĕçех каç пулать.

 

Ăсатрĕ ĕçчен хĕрӳллĕ куна,

ан тив, хăйне май кашни халь канать.

 

Шăмшак ырнăран-ши канлĕ пире?

Анчах лăпкă мар ялти пĕр чĕре.

 

Çыруллă сĕтел, яри чӳрече,

пĕр тунсăхлă хĕр тăрать умĕнче.

 

Хăвачĕ çитсен, ăшри туйăмне

пуçтарĕччĕ вăл хурса ал çине.

 

Вара ăна чĕркĕ, хуплĕ шур пӳс,

анчах халлĕхе эс макăр та тӳс.

 

Мĕнле хут-хыпар пусать яш чуна,

мĕн-ма сăнĕнче ун хуйăх кăна?

 

Çыру тыттарсан ĕнер çак хĕре,

вăл савăннипе ташларĕ пĕрре.

 

Анчах хут çинчи хыпар йывăртан

çырла евĕр хĕр йăлт ӳкрĕ сăнран.

 

Шур хут варринчи хура йĕркесем –

чĕре варринчи хура çĕленсем.

 

Анчах та хăруш хыпарăн хуçи

çак хĕршĕн вара ăшра тытнă çын.

 

Кĕрсен çылăха пулмасть каçару.

Çапла шутласа тытать вăл çыру.

2.

«Чи малтан калам-и

Шупашкар саламĕ?

Малалла кĕскен

пурнăçăм çинчен.

 

Вĕренетĕп лайăх,

яланхи пекех

(авăнман пĕкке

кам кӳлсе хуçайĕ?).

 

Илнĕ хыççăн «стипа»

парăмсем тататпăр.

Тепĕр уйăх типĕ

студентла тытатпăр.

 

Каçсерен вара

тавлашатпăр вирлĕн

ку чухне пит кирлĕ

ыйтусем тавра.

 

Ĕç çине куçар.

Тӳррĕнех çыратăп,

пултарсан – каçар,

чĕрӳне çуратăп.

 

Пурнăçра çапла,

çĕтĕлет – сапла.

Çын савса йăл кулĕ –

чунĕ çĕтĕк пулĕ.

 

Саплама ялан

хăй тĕсли çеç кирлĕ.

Хăть епле эс хирĕл –

саплăкна шыран.

 

Ман çумра шырарăн

чуну саплăкне.

Урăх ма тупмарăн

хăв пек тĕслине?

 

Эс хитре те ырă,

чĕрӳпе – таса.

Иртнине тек урăх

илер мар аса.

 

Идеалăм пултăн,

эпĕ – ун чури.

Вутăш евĕр култăн,

юрату тури.

 

Туйăм вăл кăварлă.

Çавăнтах каварлă.

Ăс хăватсăртан

тарăх тулчĕ ман.

 

Туйăма пулах

çав Нарспи ят янă,

ун чури пулать

ăслă хĕр – Татьяна.

 

Чыс, хисеп те вилĕм

йӳнĕрех эппин?

Эй, вĕретĕр çилĕ,

кĕрешетпĕр тин!

 

Çук, чĕркуçленмерĕм

санăн умăнта.

Хам калас темерĕм,

кĕтрĕм хăвăнтан.

 

Хĕр чысне тутантăм,

ят та çĕтрĕ сан.

Тен, туйса ăнлантăн?

Эсĕ парăнан!

 

Вăй ăсра ку чух.

Чыссăр хак та çук.

Вăйпа хак çук пулчĕ –

урăх мĕн сан юлĕ?

 

Ӳлĕмрен этемлĕх

ăнланать çакна,

туйăмпа илемлĕ,

анчах тыт ăсна!...»

3.

Хĕр аллинчи çыру

хăр-тăлăххăн,

майĕпен ӳкет урайне.

Тĕнче

тĕксĕмленчĕ.

çут пăнчăсем

чалт-чалт сикеççĕ,

ахăраççĕ,

шăл йĕреççĕ,

тĕллесе кулаççĕ:

Хи-хи-хи,

туйăм чури, ухмаххи,

ха-ха-ха,

тата тем те курăн-ха.

Хи-хи-хи,

ха-ха-ха…

 

Эй, пурнăç!

Мĕн-ма тĕнчене

телейпе инкек çуратрăн?

Мĕн-ма этеме

чĕре патăн,

çавсене тӳсме

пире çуратрăн?

 

Пĕрре чĕре çуниччен

аллăм-урам амантăр,

питĕм-куçăм амантăр.

Ытах ют çын кулсан та

атте-аннем хĕрхенĕ.

Чĕре сурнине

кам курать,

ăнланса,

хĕрхенсе

кам калать пĕр-виç ăшă сăмах?

Эй, пурнăç!

Кулăпа куççуль

чĕре çимĕçĕ пулсассăн,

эпĕ çак тĕнчере

пуç çухатнă чун мар-ши,

чĕре тарçи çеç мар-ши?

 

Эльтук

шухăшлать,

пăлханать Эльтук.

Ăшă сăмах калама

никам та çук,

Ун чунне йăпатма

пĕр çын та çук.

Эх мăнтарăн мĕскĕн чунĕ,

çак хуйха

епле чăтса ирттерĕ-ши,

ачаш чĕрине ӳлĕмрен

чуллантарĕ-ши?

 

Çак хыпар

ĕнерех çапса хуçрĕ хĕре,

ĕнерех, тен, ун чунĕ

чулланчĕ?

Кĕçтук качча тухма ыйтсассăн

килĕшрĕ Эльтук,

хăйĕн шăпипе

килĕшрĕ Эльтук.

 

Çырура

тĕрĕсех çырнă, тен?

Хăйне Кĕçтук савнине

ăнланать Эльтук,

мăшăрлă пулассине

 

шанать вăл.

Анчах

ăçта-ши чĕре,

ăçта-ха туцăм,

ăçта юрату?

Ăс-тăн çăтса ярĕ-ши?

 

Çук,çук.

чĕрене

улталаймăп.

Ан тив,

чыс та курам мар.

Анчах чĕрене

улталамăп,

сӳнтермĕп ăна.

 

Сергей!

Юрататăп сана,

юрататăп!

Тата тепĕр хут,

пин хут юрататăп,

шыратăп,

тупапăп!!!

 

Эльтук чун-чĕри

вăрлатассăн çунать,

тӳсеймесĕр

чупать,

чупать сада.

Кӳршĕсен кушакĕ

умран вĕлтлетет,

ун çăварĕнчен

пĕр кайăк ӳкет.

 

Эльтук ун умне

чĕркуçленет,

Аманнă чуна

ал çине илет.

Ыр хĕр куççульпе чӳклет

кайăка,

эп хам хĕрхенсе пăхап

Эльтука.

Эльтукăн шăпи -

çак кайăк шăпи.

Анчах халĕ тин

пулăшайăпăр-ши?

 

Мĕн чухлĕ куççулĕ килчĕç илсе

кушак чĕрни евĕр çыру йĕркисем.

Хуçи ун, Сергей,

ăспа пурăнать.

Ăспах-ши,

кайран

йăлтах курăнать.

 

Анчах халлĕхе ăнлантăм пĕрне,

«ăсран та этем тӳсет-мĕн хурне.»

 

Электропуйăс малаллах ыткăнать. Вăхăт шутлаççĕ, арпашса кайса çĕнĕрен пуçлаççĕ кустăрмисем, кăлтăрттин-кăлтăрт, кăлтăрттин-кăлтăрт-кăлтăрт…

Аллинчи хут листисене вуламарĕ урăх Эльтук. Куç умĕнче тĕтреленчĕ, поэма йĕркисем çине вĕри куççулĕ тумларĕ, пат, пат…

Кансĕрлер мар пулĕ Эльтука, краççын сапар мар çунакан чуна. Ан тив, йĕрсе йăпаттăр вăл хăйне. Эрленсе йĕрсессĕн кӳтнĕ чун та лăштах пулĕ, суранлă чĕре те лăштах пулĕ. Эпир вара Эльтук çырăвне вулăпăр.

Ун чухне пирĕн хĕр лăпланчĕ те сĕтел хушшине ларчĕ, аллине ручка тытрĕ те куççуль витĕр çак йĕркесене шăрçаларĕ:

 

«Çапла.

Эсĕ

урăх тĕрлĕ саплăк.

Эсĕ

вĕреннĕ,

ăслă.

Сан тавра -

артистсем,

поэтсем,

пулас профессорсем…

Кам-ха эпĕ?

Ахаль доярка.

Манăн тавра -

вун ултă ĕне,

вун ултă выльăх…

Çапла шутлатăн эсĕ.

Анчах çынсене

мĕн-ма икке пайлатăн?

Эсир, вĕреннисем,

ăслă иккен.

Эпир вара

ухмахĕсем.

Эсир

çап-çутă пӳлĕмсенче ларатăр,

мăнаçлă сăмахсем калатăр.

Эпир çав вăхăтра

витесенче ĕçлетпĕр,

сирĕн валли

ăшă сĕт сăватпăр.

 

Пăхсам лайăхрах таврана.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн