Электронлă вулавăш

Яковлев. Эпĕ сиртен çыру илмен, Екатерина Васильевна. Ак çăкăр умĕнче калатăп... Турă умĕнче калатăп, сирĕн çырăвăрсем ман патăма çитмен.

Григорьева. Эпĕ вăл çырусене почта ещĕкне яман, Иван Яковлевич.

Яковлев. Ăçта вара вĕсем?

Григорьева. Килте, арча тĕпĕнче выртаççĕ...

Яковлев. Тур çырлах!

Григорьева. Çулсем иртсе пыраççĕ пулин те иртни манăçмасть. Хальхи пекех пурте куç умĕнче. Сирĕнпе алран ал çавтăнса Атăл хĕрринче çӳренисем те... Эсир мана киле ăсатса янисем те... Йăмра айĕнче, тăрăхла сак çинче сирĕнпе юнашар шăпчăк кĕввине итлесе ларнисем те... Тӳпери çăлтăрсем çине пăхса ĕмĕтленнĕ çутă ĕмĕтсем те... Хĕлле сирĕнпе пĕрле йĕлтĕрпе ярăннисем те... Пурте... Пурте куç умĕнче. Чуна кичем вăхăтра шухăша каятăн та, Чĕмпĕрпе Хусан хулисем куç умне тухаççĕ. Сире куратăп. Уйрăлу каçне аса илетĕп. Аса илсен йĕмесĕр тӳссе тăраймастăп, мĕншĕн тесен çав уйрăлу ман çамрăк чĕремре ĕмĕр сипленми суран хăварчĕ. Ун чухне те хальхи пек çу кунĕччĕ. Хальхи пек хĕвел хĕртсе пăхатчĕ. Пĕр тутар тальянка калатчĕ. Кĕвĕ хыççăн кĕвĕ шăрантаратчĕ. (Яковлев çине пăхса.) Çаплаччĕ пуль, Иван Яковлевич?

Яковлев (ассăн сывласа янă хыççăн). Çаплаччĕ, Екатерина Васильевна, çаплаччĕ... Çимĕкре туй тăвăпăр тесе шутланăччĕ ун чухне. Сире Кăнна Кушки кинĕ тăвас ĕмĕт пурччĕ манăн. Пĕлĕтрен çăлтăр татăлса ӳкнĕ пек пулчĕ çав ĕмĕт. Татăлса ӳкрĕ те çухалчĕ.

Григорьева. Çавăнпа халь манăн Хусан хули çине çаврăнса та пăхас килмест.

Яковлев. Хула айăплă-ши вара?

Павăл каллех апат йăтса килет.

 

Павăл. Акă сире валли пăру какайĕ, сударыня! (Какай чашăкне Григорьева умне пырса лартать.)

Григорьева. Тавтапуç, Павел Константинович.

Павăл. Акă сире валли шаркку, Иван Яккăльчă! (Яковлев умне пĕчĕк чӳлмек пырса лартать.)

Яковлев. Тавах сана, тăванăм!

Павăл. Кĕçех чей илсе килетĕп. (Каять.)

Григорьева. Эсир тахçанах çемьеллĕ пуль, Иван Яковлевич?

Яковлев. Турă пулăшсан кăçал авланас тетĕп.

Григорьева. Хĕр çураçса хунă эппин?

Яковлев. Çураçайман çав-ха... Чăрмав сиксе тухрĕ...

Григорьева. Мĕн пулчĕ тата?

Яковлев (кăшт куларах). Хĕрĕ ӳссе çитеймест-ха ниепле те...

Григорьева. Ытла çамрăкскер эппин?

Яковлев. Вун улттă та тултарайман...

Григорьева. Ай-у-у-уй! Миçе çул кĕçĕнрех вара вăл сиртен?

Яковлев. Эпĕ çирĕм тăххăрта, тĕрĕсне каласан, çирĕм тăххăр тултартăм ĕнтĕ ака уйăхĕнче, вăтăрпа пыратăп...

Григорьева. Вун тăватă çул эппин сирĕн хушăсем?

Яковлев. Турри çапла çырнă пуль...

Григорьева. Пулас арăмăр чăваш хĕрĕ-и?

Яковлев. Вырăс хĕрĕ. Сăмах май каласан, ăна та Катя тесе чĕнеççĕ.

Григорьева. Ăçта вĕренет?

Яковлев. Гимназире.

Григорьева. Чĕмпĕрте-и?

Яковлев. Хусан хулинче.

Григорьева. Майра хĕрĕ чечен пулакан...

Яковлев Аптрамасть.

Григорьева. Майран чĕлхи-çăварĕ те япшар, хăюллă та. Тунсăхлама памаççĕ вĕсем. Çыру хыççăн çыру çырать пуль-ха?

Яковлев. Кун сиктресе çырса тăрать, хурав парса ĕлкĕрейместĕп. Ӳпкелешет вара тепĕр чухне.

Григорьева. Ача çулĕнче-çке-ха вăл.

Яковлев. Вун улттăра эпĕ çĕр виçекен таксора вĕренсе тухнă хыççăн хам тĕллĕн пурнăç тытса пынă.

Григорьева. Сирĕнпе мĕн калаçма, Иван Яковлевич! Сирĕн пекки вăл тĕнчере пĕрре!

Яковлев. Ан мухтăр мана, Екатерина Васильевна! Ман пеккисем тĕнче тулли!

Григорьева. Камшăн мĕнле-тĕр те, маншăн эсир асран кайми çутă сăнар. Эпĕ сире нихçан та манас çук, Иван Яковлевич. Ман юрату нихçан та сӳнес çук.

Яковлев. Мана хама та малтанласа питĕ йывăрччĕ сирĕнсĕр, Екатерина Васильевна, ăна пĕр пытармасăр калатăп. Мĕншĕн тесен хăй вăхăтĕнче сире хытă юратнă-çке-ха! Манăн чĕрере ун чухне таса ĕмĕтлĕ юратуччĕ. Турăçăм! Эпĕ сире ун чухне мĕнле юратнине халь сăмахпа каласа параяс çук. Çавăнпа пуль хамăр калаçса татăлнă вырăна кирек хăçан та вăхăтра çитме тăрăшатгăмччĕ. Ытларах чухне маларах та çитсе тăраттăмччĕ.

Григорьева (аса илӳ авăрне путса). Калаçса татăлнă вырăн... Калаçса татăлнă вырăн Атăл хĕрриччĕ пирĕн. Миçе хутчен ярăнтарман-ши эсир мана çăмăл кимĕпе?.. Сире уншăн тав туса та пĕтерес çук... Тӳлесе те татаяс çук... (Ăшшăн кулса илет.)

Яковлев. Сирĕн хитре юррăрсем чĕрене çунатлантаратчĕç. Мана валли ятарласа юрланă юррăрсене манман-и эсир, Екатерина Васильевна?

Григорьева (салхуллăн). Эпĕ халь юрлама пăрахнă, Иван Яковлевич.

Яковлев. Сирĕн ытарма çук илемлĕ сасă. Турă панă парне ку! Çавăнпа та сирĕн юрламасăр пурăнма юрамасть, Екатерина Васильевна. Астăватăп-ха эсир Чĕмпĕрте Глазовсен хваттерĕнче епле хитре юрланине. Сире вĕт ун чухне Чĕмпĕрти ятлă-сумлă çынсем ура çине тăрса, тăвăллăн алă çупса тав турĕç. Языковпа Поливанов тата Гончаров çыравçăн шăллĕ те пурччĕ ун чухне. Концерт хыççăн хуçисем пире еплерех хăна турĕç.

Григорьева. Калама çук ырă кăмăллă çынсемччĕ çав Глазовсем.

Яковлев. Манăн пурнăçра Глазовсен çемйи тарăн йĕр хăварчĕ. Эпĕ, ачаран хăюсăр ӳснĕскер, Глазовсем патĕнче çеç хама çын çинче тытма вĕрентĕм, çынпа кăлаçма хăнăхрăм, пурнăçри илемлĕх туйăмне ăнланакан пултăм.

Григорьева. Çав Глазовсем патĕнче вĕт-ха эпир килти театр сцени çинче спектакль лартсаччĕ? Спектакльте эпĕ сирĕн арăмăр пулнăччĕ. Астăватăр пуль?

Яковлев. Епле астумастăп пулать вăл! Питĕ лайăх астăватăп. Мĕн çинчен калаçнисене те хальхи пек астуса тăратăп, ĕнер кăна вăл спектакльте сирĕнпе тейĕн çав...

Павăл кĕрет. Ывăс çинче чей куркисем.

 

Павăл. Акă эсир кĕтнĕ чей куркисем! (Яковлевпа Григорьева умне чей куркисем пырса лартать.)

Яковлев. Тавах!

Григорьева. Тавтапуç, Павел Константинович.

Павăл. Тата мĕн кирлĕ? Тен, сăра илсе килмелле?

Яковлев (Григорьевăна). Сире нимĕн те кирлĕ мар-и, Екатерина Васильевна?

Григорьева. Нимĕн те кирлĕ мар. Тавтапуç, Павел Константинович, ĕçтернĕшĕн, çитернĕшĕн, пире сума суса чыс тунăшăн, кăмлăл-туйăмсене çĕкленĕшĕн.

Яковлев (Павăла). Хăв çирĕн-и вара? Апат çитрĕ-и?

Павăл. Пурте йĕркеллĕ, Иван Яккăльчă! Манăн арманĕ ултă çунатлă, çилсĕр-мĕнсĕр авăрса ларать. (Григорьева çине пăхса.) Сударыньăн арманĕ япăх ĕçленĕ вара, авăртма кӳнĕ тырри пĕрне çине те тăрса юлнă ав! Хе-хе-хе! (Кулать.) Пушаннă чашăксене илсе кайма юрать-и, сударыня?

Григорьева. Тархасшăн, тархасшăн... (Павăл апат çинĕ хыççăн пушаннă савăт-сапана пуçтарса каять.)

Григорьева (Яковлевран). Авланнă-и-ха ку каччă?

Яковлев. Виçĕ ача ашшĕ вăл!

Григорьева. Ай-у-у-уй!

Яковлев. Виç ача нумай-и вара? Сирĕн ак ытларах та пулĕ тен?..

Григорьева. Эпĕ качча тухмастăп.

Яковлев. Мĕншĕн?

Григорьева. Савнăç курмастăп эпĕ паянхи пурнăçра.

Яковлев. Манăн савнăç вара паян, чăваш каларĕш, кĕпене шăнăçмасть! Эпир халь шкул уявĕнчен таврăнатпăр. Пăва уесне кĕрекен Упи вулăсĕнчи Тăваньел ялĕнче шкул уçрăмăр. Вырăнĕ унта питĕ илемлĕ. Çырма ик енĕпе пилеш, çĕмĕрт, çăка, шĕшкĕ ӳсеççĕ. Шыв хĕррипе тăватă ял юнашарах лараççĕ Кивĕ Тăваньел, Вырăс Тăваньелĕ, Тутар Тăваньелĕ, çырма урлă Чăнлă Шăхаль ялĕ, унтă та чăвашсем пурăнаççĕ. Çав пĕчĕк çырмара шыв арманĕ те ĕçлет вĕсен! Çил арманĕсем кашни ялтах икшер те виçшер!

Григорьева. Хир енче пурăнатпăр-çке-ха эпир, Иван Яковлевич. Пирĕн енче çил çывăрса выртмасть, пĕрмай ĕçлет, арман çуначĕсене çавăрать. Халăх валли çăнăх авăртать.

Яковлев. Тăваньел тăрăхĕнче ĕлĕк-авал вăрман пулнă тесе ĕнентерчĕç манă вырăнти шур сухалсем. Вăрман кӳлли патне те илсе кайрĕç мана. Çавăнтан тĕлĕнмелле, юханшывран çирĕм-çирĕм пилĕк аршăн çӳлерех сивĕ çăлкуçсем тапса тăраççĕ. Çăлкуçсем тавра ӳсекен хăмăш хушшинче кайăк-кăвакалсем те пурăнаççĕ. Шкул уçнă ятпа çамрăксем çавра кӳлĕ хĕрринче вăйă та вылярĕç. Капăр тумланнă хĕрсемпе каччăсем алран ал тытăнса, хуркайăксем пек карталанса, мăнаçлăн та килĕшӳллĕн, умлăн-хыçлăн васкамасăр утса, хавхаланса чăвашла вăйă юрри юрланине куртăм. Епле киленсе итлерĕм. Ташшисем тата! Ай, ташшисем!.. Тутарла та мар, вырăсла та мар, чуна çĕклентерсе чăн чăвашла ташлаççĕ вĕт. Епле маттур ташлаççĕ-ха тата! Савăнтарчĕç паян мана Тăваньелсем. Ай, хытă савăнтарчĕç!

Григорьева. Хир енчи чăвашсем юрлама-ташлама питĕ ăста вара! Анатри чăвашсен чĕлхи те таса. Чун хавалĕ те çĕкленӳллĕ, ĕçпе юрă юнашарах утаççĕ унта.

Яковлев. Çав Тăваньел ялĕнче тепĕр тĕлĕнтермĕш тупрăм хама валли: тĕне кĕнĕ чăвашсемпе тĕне кĕменнисем те пĕр ялтах пурнаççĕ, вĕсен кассисем кăна уйрăм. Тĕне кĕмен чăвашсем Уркассинче пурăнаççĕ. Тĕл пулса калаçрăм та эп вĕсемпе - тĕне кĕресси пирки яхăнне те ямаççĕ, ĕлĕкхи чăваш йăлине тытса пыраççĕ. Авланас-тăвас пулсан та тĕне кĕмен чăваш хĕрне илеççĕ, е Чăвашкассинчен, е Виçпӳрт-Шăмăршăран. Унта та пĕр кăсă тĕне кĕмен чăвашсем пурăнаççĕ. Чăвашкасси ялĕ вара вуçех тĕне кĕмен! Чиперех пурăнаççĕ!

Григорьева. Пулнă эпĕ Тăваньелĕнче, пирĕн тăвансем пурнаççĕ унта. Чăвашĕ, тутарĕ, вырăсĕ туслă пурăнаççĕ, пуринчен ытла çав паха.

Яковлев. Эпир уçса хăварнă шкула малашне чăваш ачисемпе пĕрле вырăс ачисем те, тутар ачисем те çӳрĕç тесе шутлатăп.

Григорьева. Çапла пултăрччĕ, Иван Яковлевич.

Яковлев (çĕкленӳллĕ туйăмпа). Халăх савăнчĕ вара. Ай, хытă савăнчĕ. Кăвакалсем пусса, эрех-сăрапах хăна турĕç пире. Такам сĕрме купăс илсе пынă. Пиртен ташласах юлчĕç. Çапла çулсерен шкул çине шкул уçса пырсан чăваш ялĕсенче те пурнăç улшăнатех, Екатерина Васильевна.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн