Электронлă вулавăш

Урамра тӳлек те ăшă çанталăк. Хутран-ситрен йытăсем канăçсăррăн вĕрсе яни тата картана вырнаçса пĕтеймен пирки выльăх-чĕрлĕх макăрни илтĕнет. Ялти культура керменĕнчен ташă кĕвви тата çамрăксем ахăлтатса кулни, кăшкăрашса калаçни урамра шăплăха сирет. Мăнтарăн çамрăкĕсем, кунĕпе ĕçлесе ывăнаççĕ пулин те пĕр каç та клуба каймасăр юлмаççĕ, тунсăхласа çитнĕ тантăшĕсене курма вăскаççĕ. Çамрăк çамрăках çав. Юн вĕресе çеç тăрать. Чĕре тухса ӳкесле хыттăн тапать. Мĕн тери хăвăртрах каç пултарас килет. Уйра ĕçлетĕн-и, вăрманта утă çулатăн-и е кил хушшинче тирпейлетĕн-и — пуçран чун савакан çын сăнарĕ тухмасть. Ывăнса çитсен те хĕвел аниччен нумай юлмарĕ ĕнтĕ, чăт тесе лăплантаратăн. Пĕрмаях савăнăçлă юрăсем юрлас килет, ытла та телейлĕ самантсенче вара çунат хушса вĕçме те хатĕр. Юханшыв хĕрринчи лăстăркка ватă йăмрасем çулçисене шывра чӳхени, тӳпере каçса кайса тăри юрлани, хĕвел хĕртсе пăхни — пурте саншăн пек туйăнать... Халь йăлтах тĕксĕмленнĕ, çутă уйăх та ман çине сиввĕн те хĕрхенсе пăхать пек. Хĕвел те кăнтăрла манран куçне тартать.

Сакă çинче ларакан Натали аппа сисмесĕрех йывăр асаилĕве путрĕ. Ăна халь никам та кансĕрлемест. Çанталăкĕ лăпкă. Аса илмелли вара çав тери нумай. Пуçри шухăшсем хăвăрт-хăвăрт мĕлтлетеççĕ. Натали аппа куçне ал тутрипе шăлса илчĕ. Унăн пит çăмарти çине икĕ вĕри тумлам юхса анчĕ. Çакна туйнă пĕркеленчĕк пичĕ туртăна-туртăна илчĕ. Аллисем тăр-тăр чĕтрерĕç. «Эх, пурнăç!» — терĕ вăл ассăн сывласа. Вара тарăн шухăша путрĕ...

Çулла. Утă уйăхĕ. Хĕр-тантăшсемпе вăрманта кунĕпе курăк çулнă хыççăн юрăсем шăрантарса ялалла антăмăр. Ывăннине туймастпăр та хамăр. Пурин пичĕсем çинче те кулă çиçет. Эх, пĕрне-пĕри тĕрте-тĕрте илетпĕр, вылятпăр. «Паян камсен умне тухăпăр-ха, — теççĕ хĕр пĕрчисем, — хамăрăн яланхи вырăнах-и?» Çак ыйтăва туххăмрах татса пачĕç вĕсем. Купăсçăсене систерме Наталие хушрĕç. Вĕсемпе çуммăн пурăннăран хĕр хăвăрт килĕшрĕ. Хура çӳçлĕ тата хăмăр куçлă Натали амаçури амăшĕпе тата унăн тăватă ачипе пурăнать. Пурнăçĕ пылак мар пулин те, йăваш та сăпайлă хĕре чăтмах тивет. Унăн тăватă пиччĕшĕ те пуçĕсене Аслă вăрçă хирĕнче хунă. Тăшман пĕтернĕ пур тăванĕсене. Çывăх çыннисемсĕр юлнă хĕр хăйне куллен чăтасах пулать тесе лăплантаркаларĕ. Малтан амăшĕ, кайран ашшĕ йывăр чирлесе çĕре кĕчĕç. Тăлăх Наталийĕн нумай хура-шур курма лекрĕ, амаçурипе пурăнса ним ыррине те курмарĕ вăл. Урăх ниçта пурăнма çуккипе тăван килтен тухса кайма васкамарĕ. «Ун пек тума ĕлкĕрĕп-ха, — шутларĕ ĕнтĕ. — Ют хĕрарăмăн икĕ кĕçĕн ывăлĕнче аттен юнĕ те пур, амăшĕ усал пулин те пĕчĕкскерсемпе калаçса йăпанăп». Çаплах каларĕ вăл хулана кайма йыхăрнă тантăшĕсене.

Вăрçă пĕтнĕ çул Натали çирĕм иккĕреччĕ. Ахăр самана вăхăтĕнче каччăсем çинчен шутлама вăхăт та пулман, юратмалли вăйпитти каччăсем пурте вăрçăра пулнă. Чун савни тени вара хальлĕхе Натали валли тупăнман-ха. Мĕншĕн качча кайма çав-териех васкамалла вара, вăл пиçсе çитнĕ хĕр çеç. «Пурнăç йăлтах майлашăнса кайтăр, пĕлнĕ каччăсем салтакран та килсе пĕтмен, — тет вăл. — Турă çырни, тен, салтакра.»

Хĕр кăçал 24 тултарать. 17 мар ĕнтĕ, анчах та вăхăт таппи ун пичĕ çине нимĕнле йĕр те хăварман. Халĕ те яштака пӳ-силлĕ, çинçе пилĕклĕ, чипер пит-куçлă, çырла пек хĕр. Чи илĕртекенни вара Наталире — икĕ хулăн çивĕчĕ. Вĕсене усса ярсан — чăн-чăн пирешт. Тен, çавăнпа та-и, ăмсанатчĕç ăна юлташĕсем. «Телейлĕ эсĕ пирĕн», — тетчĕç. Темĕн çав, çакна илтме кăмăллă пулин те, хăйне телейлĕ туймарĕ вăл. Пĕрре мар ĕсĕклĕсе макăрнă, минтер çивиттине тăварлă куççульпе йĕпетнĕ. Мĕн каласан та, çакă çутă тĕнчере атте-анне çук пулсан, аннӳн кăпăшка аллине хăвăн пуç çинче туяймастăн пулсан, хуть те пĕлĕте çити ылтăн кермен туса лартчăр, тăлăхшăн йăпану та, киленӳ те мар. Вăл яланах тунсăхлă. «Турă телей валеçнĕ чухне эпĕ килте пулман пуль çав», — тесе хурланать вăл тепĕр чух. Хĕр-тантăшĕсем хушшинче çеç хăйне аван туять. Пуринпе те сăпайлăн калаçать. Кам та пулин йывăрлăха çаклансан ăна пулăшма васкать. Ялта хисеплеççĕ ăна, ырă кăмăлне ăмсанаççĕ. «Ку хĕрте темĕнле вăрттăн вăй пур пуль, — теççĕ ваттисем ун пирки, — калаçма пуçласан тыткăнлать».

Акă Натали килĕ умне çитрĕ. Йĕри-тавра пĕр сас-чӳ илтĕнмест. Амаçури амăшĕ ĕçрен таврăнман пулас. Хĕр çавана çакрĕ те йăпăр-япăр килне кĕчĕ. Юрла-юрла урай çуса тухрĕ. Тарпа вараланнă кĕпине çуса тасатрĕ те каçхи апат пĕçерме лартрĕ. Çăмах тунă вăхăтра амаçури амăшĕ пырса кĕчĕ. Тутине яланхи пекех уснă, темĕн мăкăртатать. Ăна çиллентересрен шикленсе Натали пĕр сăмах та чĕнмерĕ. Пӳлĕмре шăп. Мăн çынсем иккĕшĕ те çăварĕсене шыв сыпнă тейĕн. Сасартак хĕрарăм сасси мĕнпур шăплăха çурчĕ. «Итле-ха, ватă хĕр, миçе çул ман ĕнсе çинче ларса юна ĕçсе пурăнма шутлатăн? — пуçларĕ усал сăмахне вичкĕн чĕлхеллĕ «тăванĕ». — Санпа пĕр çулхисем тахçанах мăшăрланса пĕтнĕ, халĕ упăшкисемпе ачи-пăчисене тăрантараççĕ. Эсĕ вара кунĕпе те çĕрĕпе пĕчĕк ача пек тринкки-тринкки сиккелесе çӳретĕн. Çитет, чăтăмлăх пĕтрĕ». Урса кайнă хĕрарăм нимĕнле те çиллине шăнараймарĕ, татах та татах тулхăрчĕ. Натали куççульне кăларас мар тесе чăтса тăрать. Мĕнле-ха капла? Вăл тăван килĕнчех пурăнать-çке, кунта ашшĕпе амăшĕ пурăннă, пиччĕшсем çак çуртран вăрçа ăсаннă, вăл та кунтах çуралнă. Хăйĕн чи пирвайхи утăмĕсене çак урай тăрăх пусса кайнă. Çак çын ăна тăван килĕнчен хăваланă пек пулса тухать вĕт? Наталин пырĕнче темĕскер капланса пырать пулсан та, хăйне лăпкăрах тытма тăрăшрĕ. «Эсир мĕн каласшăн, Униççе аппа. Çак çурт ман чунăн пĕр пайĕ, — терĕ вăл сасартăк. — Тата хальччен пурăнса та пĕр сивĕ сăмах каламарăм, пĕчĕккисемпе çепĕç те ачаш пулма тăрăшрăм...» Натали тата мĕн-тĕр калатчĕ пуль, анчах амаçури амăшĕ ун патне урса кайнă пек чупса пычĕ те пĕр кĕтмен çĕртен çивĕтĕнчен ярса илчĕ. «Э-э, эсĕ çапла калаçма вĕреннĕ-и-ха, шуйттан хĕрĕ, тухса кайнă пултăр ман çуртран, хамăн килте тет-ха тата мур илесшĕ, вĕçтер, шăршу-маршу ан юлтăр!» — тарĕ сурчăкне српĕте-сирпĕте. Ытла та тискер кăшкăрашрĕ Униççе. Тата та лăкăртатма кăмăлĕ пурччĕ, анчах та хĕр урăх нимĕн те чĕнменнине пула килтен шăлне çыртсах тухса кайрĕ. Натали вара çак çуртра юлма пултараймарĕ. Вăл кĕпи-тумтирĕсене амăшĕнчен юлнă арчана тултарма пуçларĕ. Чунĕ кӳтсе килнĕрен куççульне епле тытса чарас тесен те чăтса тăраймарĕ, ĕсĕклесе йĕрсе ячĕ. Пурнăç ун патне пĕр шелсĕр пулнăран вилесси килсе кайрĕ. Ниепле те лăпланаймарĕ вăл. Хăйĕнпе хăй тем туса хума та пултарнă пулĕччĕ-и, тен, çак самантра кӳршĕ хĕрĕ Нина килсе кĕмен пулсан. Вăл ăна лăплантарма тăрăшрĕ. Иккĕшĕ пĕрле йывăрах мар арчана йăтреç те урамалла тухрĕç. Амаçури амăшне çĕр çăтнă тейĕн, ниçта та курăнмарĕ. Хĕрĕпе тĕл пуласран хăраса тăрать пуль-ха пĕр кĕтесре. Е кăштах намăсланать-и?

Натали тăван килĕ çине нумайччен пăхса тăчĕ. Ачалăхĕпе, çамрăклăхĕпе уйрăлнă пек туйăнчĕ ăна.

Наталишĕн халь пĕртен-пĕр çул çеç — кӳршĕ яла ашшĕн шăллĕ патне каймалла. Хулана каяс килмерĕ унăн. Çумра укçа-тенкĕ те пĕр пус та çук. Мĕнле пырса кĕрĕн-ха тата пĕр пĕлмен хулана? Вырăсла та аван пĕлмест. Ашшĕн тăванĕ патне çитнĕ çĕре хĕвел тусем хыçне пытаннăччĕ ĕнтĕ. Ăшă вырăна кĕрсе выртсан та хĕр часах çывăрса каяймарĕ. Ĕçрен кая юлса таврăннă пиччĕшĕпе инкĕшĕн калаçăвне лешĕсем çывăрса кайичченех итлесе выртрĕ. «Пурăнтăр ара, тăван-çке, ытлашши çăвар пулмĕ», — çак сăмахсем Наталие лăплантарчĕç. Ирхинеренех уншăн лăпкă кунсем пуçланчĕç темелле. Пиччĕшсен ачисем нумай, çапах та хирĕçсе-çапăçса курман вĕсемпе. Килти ĕçсене те хушмасăрах туса пырать, пĕчĕкскерсемпе те вылять тепĕр чух.

Урамра ăшă. Çанталăк ытарма çук аван. Натали паян юлташĕсемпе урама вăййа тухать. Чи капăр кĕпине тăхăнчĕ те çӳçне икĕ çивĕт туса усса ячĕ. Куçĕсем вара нихçанхинчен те илемлĕрех, хуп-хура техĕмлĕ çырлана аса илтереççĕ. Чĕри те теме сиснĕ пек хыттăнрах тапать. Тепĕр самантранах тантăшĕпе пурте пуçтарăнакан вырăна утрĕ. Çамрăксем чылайăн пухăннă. Натали сасартăк ушкăнра калаçса тăракан халиччен курман пĕр илемлĕ те яштака пӳ-силлĕ качча асăрхарĕ. Лешĕ ăшшăн кулкаласа тăрать. Натали сисмерĕ те йăм-хура çӳçлĕ, пысăк куçлă каччă унăн чĕрине тыткăнласа та пăрахрĕ. Анчах та ун çине пăхакан вичкĕн куçсем хĕрсем хушшинче татах та пуррине асăрхарĕ вăл. Кама килĕшмĕ çар тумне тăхăннă вăрăм та тĕреклĕ каччă? Чăн-чăн паттăр тейĕн. Кулнă-калаçнă чухне курăнакан шурă шăлĕсем ăна тата та илĕртӳллĕрех тăваççĕ. Натали ним тăваймасăр тăчĕ. Аван мар пулин те, куçĕсене палламан каччă çинчен илеймест. Хăй вара пĕр хĕрелет, пĕр шуралать. Хĕр-тантăшĕсем çинчен те туххăмрах манса кайрĕ вăл. Телее, унăн «ыйхине» илемлĕ кĕвĕ шăрантаракан купăсçăсем татрĕç. Таврана чăваш юрри-кĕвви сарăлчĕ. Хĕрсем те юрлама пикенчĕç. Чăн-чăн савăнăçпа туслăх каçĕ. Унтан пуçларĕç ташлама, тăрăс та тăрăс тутараççĕ. Мĕн тери такмак пĕлмеççĕ-ши хăйсем? Йĕкĕтсемпе пикесем пĕр-пĕрне йĕпле сăмахпа та чыша-чыша илеççĕ. Çак телейлĕ те хаваслă çамрăксем çине пăхсан нумаях пулмасть ĕмĕчĕсене вăрçă ахрăмĕ хупласа хунăччĕ тесе те калаймăн. Паян вĕсемшĕн пурнăç савăк та ырă. Хăйсем те мал ĕмĕтлĕ вĕсем.

Акă Оля, Наталин тусĕ, айккинче тăракан икĕ каччă çине кăтартса: «Çав вăрăмми пирĕн ял каччиех вăл, паян салтакран отпуска таврăннă», — терĕ. Вара пăртак тăрсан: «Илемлĕ вĕт, ячĕ вара Андрей», — тесе тĕртсе илчĕ. Тантăшĕ ун çинчен куçне илменнине сисрĕ вăл. Натали килĕшсе пуçне сулчĕ. Таврана вальс кĕвви сарăлчĕ. Эх, купăсçи вара! Чĕрене тыткăнлать мар-и ун кĕвви. Алли мĕнлерех вылять!

Çамрăксем мăшăрăн-мăшăрăн çаврăнаççĕ. Сарлака сакă çинче Натали пĕчченех ларать. Акă ун умне пĕр çын килсе тăчĕ. «Çак салхуллă пикене ташă картине чĕнме юрать-ши?» — терĕ вăл шӳтлерех. Хĕр пĕр самант пуçне çĕклеме именсе хытнă пек ларчĕ, унтан чăмăр куçĕсемпе ун çине чăр пăхрĕ. «Хитре пике, эсир хăвăрăн шăплăхăра сирнĕшĕн ман çине тарăхса, чĕлхĕре çăтса ямарăр пуль?» — терĕ яштака каччă. Куçĕсем вара хĕр çине чăрсăррăн пăхрĕç. Натали урăх йăлăнтарма шутламарĕ. Каччă унтан пăрăнасран хăранăн вăшт кăна тăчĕ те: «Ташша тухма хатĕр», — терĕ. Акă вĕсем çăмăллăн ташласа çаврăнаççĕ. Çуначĕсем пулсан вĕçсе кайĕччĕç. Чи малтанхи сăмаха каччă пуçларĕ. Натали чĕри халĕ пушшех те хăвăрт тапать. Хумханнине кăтартас мар тесе шӳтлеме, кулма тăрăшрĕ. Халĕ вĕсем пĕр-пĕрин ятне çеç мар, халиччен мĕнлерех пурăнни çинчен те пĕлеççĕ. Мăшăр куçĕсем те пĕр-пĕрин çине юратса пăхрĕç. Ташă вĕçленсен Наталипе Андрей паçăрхи сакă çине кайса ларчĕç. Ташла-ташла ывăннипе-ши пĕр хушă нимĕн те чĕнмерĕç, унтан каччă хуллен кăна хĕрĕн аллине хăй патнелле илчĕ. Натали хирĕçлемерĕ. Чи малтанах тĕлĕк мар-ши ку тесе ăнланаймасăр ларчĕ-ха. Чĕринче юрату çуралнине пĕрре те шанас килмерĕ. Нивушлĕ ăна та шăпа çакнашкал ырă туйăм парнелеме шутларĕ?