Электронлă вулавăш

Пушкăрт çĕршывĕнчи Шур Атăл Хăви ялне кайса курма мана пĕлтĕрех хамăн пĕр юлташ, ĕлĕкрех çавăнта ĕçлесе пурăннăскер, сĕннĕччĕ.

— Мĕн ара, питĕ чаплă ял-им? — ыйтнăччĕ эпĕ.

— Маншăн пулсан тем чаплиех çук-ха та, çав ялта тахçан чикан майри пурăннă, чăваша качча тухнă, чăваш чĕлхине вĕренсе таврара çук чаплă юмăç пулса тăнă тенĕччĕ юлташăм. Унтан çавăнтах Шур Атăл Хăвине çитсен Уламас Ятмасĕ ятлă старикпе тĕл пулма хушнăччĕ.

Кăçал Атăл тасалсан, тирек папкисем шăплатса çурăлсан, эпĕ таса блокнотпа пĕр мăшăр кĕпе-йĕм илтĕм те Ĕпхӳ пăрахучĕ çине лартăм. Икĕ талăк хушшинче виçĕ аслă шывăн чарланĕсем çăтăхса çуйăхнине итлесе пытăм. Кашни хăй саслă, кашни хăй шывĕн анлăшне мухтанă пек туйăнчĕ мана.

Хама кирлĕ пристаньре ир çинче антăм. Хăш еннелле каймаллине ыйтса пĕлтĕм те хăва хулли касса илсе чĕрĕлсе çитнĕ Шур Атăл улăхĕпе васкамасăр утрăм. Тĕрлĕ кайăк шăхăрать, юрлать, ташлать, çунат çупать. Шăпчăксем пĕр вĕçрен сас параççĕ те — тепĕр вĕçне илтĕнет. Хăях хушшинче вăрăм туналлă карăш неретлетет, çирĕк тăрринче, чăпар хӳрине сарса, чĕкрен кайăк чарăклатать. Мăк тапса илнĕ тунката çине ларсах килениччен итлерĕм çак чаплă «концерта». Кайран улăх сăртне хăпартăм. Инçетре ял та курăна пуçларĕ. Хирĕçлерен пушкăрт çилĕ вĕрсе ячĕ — уçă çил. Куç умĕнче вĕçĕ-хĕррисĕр хирсем, пăч-пач вăрман кулкки-ращи, ярăм-ярăм чăнкă тăрăллă тусем тăсăлма тытăнчĕç.

Шур Атăл Хăви ялне çитсен çынсем мана Ятмас мучи утарта пурăнни çинчен пĕлтерчĕç. Унта эпир колхоз агрономĕпе кайрăмăр.

Агроном, Пайтуганов хушаматлăскер, хĕрĕхсенчен иртнĕ çын пулчĕ. Ватлăх сăнĕ çапасси инçе-ха. Хура куçĕсем çуттăн çунаççĕ. Явăнарах тăракан хура çӳçне, курак çуначĕ пек йăм-йăм курăнаканскерне, вирелле тураса янă. Пичĕ — хĕрлĕ-хăмăр. Хĕрлĕ-хăмăрпа сăрланă рояль хупăлчи пек. Сăмсин курпунĕ чылаях палăрать. Аяккинчен пăхсан темле хир кайăкĕ пекрех курăнать ку çын. Пĕрре курсан нихçан манмастăн ун сăн-питне.

Эпĕ, мотоцикл çине утланса ларнăскер, Пайтуганов пилĕкĕнчен çатăрласа тытса футбол пӳски пек сиккелесе пытăм. Шеллес терĕ пулас агроном, «урхамахне» кăштах хулленлетрĕ.

Тырăсем тикĕс çĕкленнĕ.

— Хаман¹ та пăхма пĕлместпĕр-çке, кирлĕ культурăна хурлатчĕç, кирлĕ маррине мухтатчĕç, халь ак клеверсем çĕнĕрен чĕртетпĕр, — каласа парать Пайтуганов.

Хăй вăл Тăван çĕршыв вăрçине те ĕлкĕрнĕ иккен. Будапешта илнĕ çĕрте çапăçнă. Вăрçăран килсен ял хуçалăх институчĕ пĕтернĕ... Салтак тесе ăна экзаменсăр илнĕ. Арăмĕ — учительница, ик ачи пур. Пĕри вунă класс пĕтернĕ, тепри саккăрмĕшне çӳрет.

Ятмас вĕллесем патĕнче кăштăртататчĕ.

— Калаçасси вăл Атăл пĕвелесси мар! — кăшкăрса каларĕ вăл эп мĕн çăмăлпа çӳрени çинчен пĕлсен.

Агроном килне кайма тăчĕ.

— Пăртак тăр ĕнтĕ, Микулай Павăлччă, ман пĕлтĕрхи пылтан туни пур-ха, сăйланăпăр, тимĕр кăмака! — терĕ старик.

Агроном çапах та юлмарĕ, ялаллах васкарĕ. Старик ăна кӳренсе ăсатрĕ.

— Хă, кĕнеке çыракан çын пулатăн иккен, — терĕ вара мана иккĕн çеç юлсан. — Сахал çӳретĕр, ӳркенетĕр пулмалла. Пухусем те нăк тытаççĕ пулĕ, — чĕпĕтсе илчĕ çавăнтах. Те маннипе, кăшăркка аллине тепĕр хут пачĕ. Эп шарламарăм. Мĕн каласан та, ман итлес, чăтас пулать. Çĕнĕ пĕлĕшĕн турти кĕскерех курăнать. Пĕр хирĕç сăмах каласан пĕтĕм ĕçе пăсса хума пултаратăп. Хăй çара пуçăн, пушăт калушпа. Хăрах куçлă. Сыв маррине кура хăюпа пуç урлă çавăрса çыхнă. Сайралнă вĕлтĕркке çӳçĕ шап-шурă пулин те, ӳт-пӳрен тăн-тăн-ха. 19-мĕш ĕмĕр пуçламăшĕнчи çар тумтирне тăхăнтарт — шăп та шай Кутузов фельдмаршал пулса тăрать.

Старик утар пӳртне кĕрсе çухалчĕ. Унтан хурама сулхăнĕнчи тайлăк сĕтел çине сăра чари пырса лартрĕ.

— Тип сăмах пыра касать, йĕпетер-ха эпир ăна, тимĕр кăмака!

Шур шăвăç курка тĕпне ывçи çине çат! тутарчĕ те ăф! терĕ, тултарса тав турĕ. Эхлетсе мухтаса илчĕ. Сухалне çаннипе шăлчĕ. Эп те ик-виç çăвар сыпрăм.

— Йӳçĕ-им? Начар ĕçетĕн. Сире ĕç кунĕшĕн утнаккă тӳлеççĕ пулĕ-ха, тимĕр кăмака?

— Кун вăрăм-ха, — сăмахран пăрăнтăм эп.

— Кĕтеттĕм, пĕрре пĕри килсе çапăнать пулĕ-ха теттĕм. Хурт ĕнерлени çывăрттарма пăхать, ман калаçас килет, хурамапа калаçас-им, кĕсел аври?

— Çĕршыв сирĕн кунта ирĕк, илемлĕ, — терĕм эп.

— Ăçта килсе ларассине тĕп асатте шеп пĕлнĕ. Савăç чунлă çын пулнă вăл, ял ятне Шур Атăл Хăви тенĕ. Уламасовсем вĕсем йăхĕпех ырă чунлă çынсем, тимĕр кăмака!

«Старик мухтанма та тиркемест иккен», — терĕм эпĕ ăшра. Ара, сăмах енчĕкĕ çеç пушă ан пултăр, ылтăнĕ чанкăртатса тăрас пек туйăнать-ха.

— Куçăм имшерленме тытăнчĕ, — ӳпкелешрĕ старик. — Ав, Хĕç ту тăрринче пăлан пăруш сиккелет, — кăтартрĕ вăл тăват-пилĕк çухрăмри ту çине, — çав пăрушка та аран уйăрать. Хăлхам та янтăркаласа тăрать. Чикан кукри кунтан ик çухрăмра çеç, унти кайăк кăвакалĕ нартлатнине те аран çеç илтет.

Эп йăл кулса илтĕм те чĕнмесĕр лартăм. Чĕрем кăрт! турĕ, йĕр çине ӳке пуçларăм.

— Сирĕн патра чикан майри юмăç пулса пурăннă тет, çав юмах тĕрĕсех-и вăл? — ыйтрăм сывлăш кăлармасăр.

— Ха, калаçать тата, юмах вăл — хывăх, чăн пулни — ылтăн пĕрчи! — хăма сак çинчен тăрса уткаласа çаврăнчĕ старик.

— Ачисем те пулнă-и вара?

— Ха, тимĕр кăмака, ывăлĕ халь тин пуçтах «качакине» утланса вĕçтерчĕ те. Сана ăсатса яраканни вĕт вăл. Ял хушшинче ăна Чикан Микулайĕ теççĕ, уншăн çилленмест вăл.

Эпĕ чĕлхене çыртрăм. Ак кампа ларса килтĕм пулать иккен!

Ятмас мучи хуралса-çунса пĕтнĕ чĕлĕмне тултарчĕ, лăчăр та лачăр тăвакан чăпăк тĕтĕмĕпе ăшне кантарса калама тытăнчĕ. Калу хĕрнĕ май хăнăхнă сăмахĕсем те илтĕнмерĕç, хутран-ситрен тутарпа пушкăртран кĕнĕ сăмахсем çеç сике-сике тухкаларĕç.

I

Ку ĕç кив Ярман вăрçи тапранас умĕн пуçланчĕ. Пирĕн ялта Пĕччен Павăл ятлă çын пурăнатчĕ. Арăмĕ çамрăкла вилчĕ, хăй авланмарĕ те авланмарĕ. Ашшĕ япун вăрçинче путнăччĕ. Хура çăхан пек çивĕч матрусчĕ тет вăл. Начаркка кăна лаши пурччĕ Павăлăн. Сĕлĕ мар, чăпăркка хăвалатчĕ ăна. Пĕррехинче Павăл, çимĕк тĕлнелле пулас, Чуптунă кукăра хăва вăрлама анать. Лайăх хăва шыраса чылай каять улăх тăрăх. Вăрăмраххисене авать те чак! тутарать, авать те чак! тутарать. Кунĕ шăрăх тăнă. Юхса анакан тăварлă тарне çанă вĕçĕпе шăлать, çамки типмесен аркă вĕçĕпе те шăлса илет. Илтет Павăл: Куккук кукринчен темле йынăшнă сасă килет. Килет те чарăнать. Павăл каллех касать, чак! та чак! тутарать. Сасă çĕнĕрен илтĕнет. «Ара, кайăк чĕппи те мар, тăват ура çури те мар, çын сасси вĕт ку!» — шухăшлать Павăл. Кайса пăхма хăрать. Каснă хăвине çĕрле килсе! илĕп тесе пушăллах яла хăпарать. Старостăна калать, леш виçĕ пунеттей тытать те — улăха анаççĕ. Павăл вĕсене Куккук кукрине ертсе кĕрет. Пăхаççĕ: çыран хĕрринчи чăтлăхра, аçа çапнипе çунса кайнă элес-мелес хурама тункати çумĕнче, хĕрарăм выртать. Вăхăт-вăхăт йынăшса илет. Хăйне шăна-пăван сырса илнĕ, кăткăсем тапăнма тытăннă. Вĕсене вăл хупах çулçи чăмăртанă аллипе хăваланçи тукалать. Питне хуралнă-юнланнă тĕрĕллĕ тутăрпа хупланă. Çара уран. Юнашарта тăмра пекки, гитара текенни, выртать. Нихăшĕ те малтан пырса тытасшăн мар. Павăл хĕрарăм тутрине сирет те картах сикет: хĕрарăм суккăр. Упа сарри татса пичĕб умне пĕшкĕнсе суллать — икĕ куçĕ те курмасть. Такам чиксе шăтарнă та пăрахса хăварнă. Тумĕпе тутар та, вырăс та мар, чăваш та мар. Хура çӳçне çивĕтленĕ пулнă та арканса чăлханнă. Хĕрарăм пĕр сăмах та кăлармасть, йынăшкаласа çеç илет.

Павăл çулçăллă курăк çулать те урапи ӳречи таран хурать, хĕрарăма йăтса çемçе курăк çине вырттарать, питне каллех витет. Староста та, виç пунеттей те ним те чĕнмеççĕ. Çапла пĕр сăмахсăрах яла таврăнаççĕ. Павăл хăй килне кĕрет. Çаплах, пĕри те пĕр сăмах чĕнмесĕрех уйрăлаççĕ.

Маврук инке хăраса ӳкет. «Ах тур-тур, пĕсмĕлле, кама вырттарса килтĕн? Мĕн курас тĕн унпа? Шйеши çуртнех леçсе вырттар. Хамăрăн та, çăвартан пăхсан, пыршă курăнать те!» — вăрçма пуçлать вăл ывăлне. «Ĕнтĕ, вилес патне çитнĕ çын татăлса йĕрсе выртатчĕ те, ман хасĕр² пăрахса каймаллаччĕ-им, алама³, юрамасть апла!» — хуллен тавăрать Павăл. Йăвашчĕ вăл хăй, сĕре йăвашчĕ. Каçпала кӳрши-арши хирĕлме тытăнать. Пĕр енче апи карчăк, тепĕр енче юмăç карчăк пурăнатчĕ. Юмăç карчăк çатан витĕр турчăка аври чикет те: «Кахал Павăл тухатмăш хĕрарăм тупса таврăннă, пуçне пултăр, пуçне пултăр!» — тесе çухăрать. Йытта вăрçтарнă пек хăй турчăка аврипе пăлхатать. Эпи карчăкĕ çатан çинчен Павăл амăш çакнă куршак чӳлмеке тыта-тыта картишне перет. Шап! та шап! çĕмĕрлеççĕ лешсем. «Шывĕ çитĕ-ха, çăкăрăр хăвăра та çитмест, пăх-ха, таркăн майра тупса таврăннă. Ача йышăнма та пымăп!» — çĕмĕрттерет эпи карчăк. Унччен хăйсем чиперех пурăнатчĕç. Ула курак хушшине хура курак вĕçсе ансан улисем хурине сăхма тытăнаççĕ. Павăл кӳрши-арши те çав енне çаврăнчĕ. Шăв-шава илтсе Павăл умне кас çыннисем пуçтарăннă. Çулăхакан ачасене килĕсене хăвалаççĕ. Павăлăн урам урлă пурăнакан хăйматлăх ашшĕпе амăшĕ хапха умне тухса туя çине таяннă та, пăхса тă-ă-раççĕ. Иккĕш те шур кипке тăхăннă. «Мĕн шавлатăр, мĕн çитмест?» — тенĕ пек пăхса тăраççĕ. Халăх сувĕçĕ пек курăнаççĕ вĕсем.

Тепĕр кунне пĕтĕм ял куштанĕ хирĕçме тытăнчĕ: «Уретнике пĕлтермел-ле! Якку тиек мĕн тĕлĕрсе ларать? Ухмах Павăлшăн яла айăплама пултарĕç!» — Тукасăн, Çăлкасăн сасă илтĕнсе тăчĕ. Староста Якку тиеке тăрантас çине лартрĕ те вулăса васкама хушрĕ. Лерен хасĕр кăна пар утпа, шăнкăрав шăнкăртаттарса уретник персе те çитрĕ. Пĕтĕм ял шăп, çынсем таçта тарса пытанчĕç, йытăсем те вĕрми пулчĕç. («Ăххăм! — терĕ Ятмас. Сӳннĕ чĕлĕмне чĕртрĕ. — Халь ав прокурорпа юнашар ларса чей ĕçеççĕ, хăнк та çук!» — терĕ. «Кулăш туйăмне çухатман çын нумай пурăнать тени тĕрĕсех иккен», — шухăшласа илтĕм эп). Ял пуçĕсем уретникпе пĕрле Павăл умне пырса чарăнчĕç. Маврук инке ĕнтĕ шăнкăрав сассине илтсенех пахчари кантăр хушшине тарса ӳкнĕ. Пĕри те кăшкăрмарĕ, çухăрмарĕ. Староста тем каларĕ пулас та, уретникĕ ăна: «Ман вулăсра пульница çук, халь эс ăна урама кăларса пăрахас тетним? Ак, хĕвершăл килсе кайĕ. Пурăнсан пурăнать, вилсен — вилет, майру-масарĕ!» — тесе тавăрса хучĕ. Темле чăтрĕ Павăл чунĕ, темле хăраса ӳкмерĕ вăл? Ун чухне-çке йĕрĕхĕ те тытнă, ăншăрчĕ те ӳкнĕ, киремечĕ те сехĕрлентернĕ, тухатмăшĕ те пуç çавăрса ухмаха ертнĕ, пачăшки те çылăхпа та тамăкпа хăратнă...

Уретниксем кайсан, кĕтӳçсем-мĕнсем анса ял халăхĕ ыйха выртсан, Павăл, наччас кăна тип вутă çĕклесе, мунча хутнă, амăшне суккăр хĕрарăма çуса тасатма хушнă. «Мăя кас, çумастăп!» — тенĕ Маврук инки. Вара Павăл улăх пикине хăй йăтса аннă, тĕнĕ пăккине çĕтĕк чикнĕ те вут çутмасăрах хайхине çума тытăннă. Амăшĕн кив пир кĕпине тăхăнтартнă та каллех йăтса таврăннă. Ир çинче: «Çырма кассинче мунча шăрши тухрĕ, Павăл суккăр майрапа çур çĕрте мунча кĕнĕ», — тенĕ сăмахсем илтĕнкелерĕç, урăхран темле шăв-шавах пулмарĕ вара. Павăл тепĕр кунтан супăнь курăкне çăл шывĕпе вĕретсе, лайăх кăна тăрăлтарса хĕрарăм пуçне çума тытăннă. Пасар супăньне илес — укçа çук. Килте чухне кунне виçшер те çунă. Кĕр енне хайхин куç суранĕсем сыпăнса лараççĕ. Павăл староста патне каять те: «Эп авлантăм, çав суккăр хĕрарăма арăм турăм», — тет. Çакăнпа шăв-шав лăпланать. Лăпланать те Павăлăн тепĕр хуйхи тапранать.

Уйăхлă каçсенче çав хĕрарăм Павăла пĕр канăç та памасть. Таçтан пĕлет уйăх çутатнине. Чунĕпе сисет пулас. «Атя, мана тупнă вырăна илсе кай!» — тесе аптăратать вăл. Итлемесен çӳçне-пуçне сапаласа макăрма тытăнать, хăйне хăй тăпăлтарать, кăмрăк савăтне пуçĕ çине ӳпĕнтерет. Йăваш Павăл тулăксăр арăмне çапкаласа та пăхать. Çывăрас ыйха татса ăна улăха илсе каймалла! Кун пекки нихçан пулман Шур Атăл Хăвинче! Ак матка, катка-пичке-лапатка! Павăл вара суккăр арăмне çавăтать те вăрттăн тăкăрлăксемпе кăштăр-кăштăр утать Куккук кукрине. Хайхи çунса кайнă тунката çине ларать те хĕрарăм, тем мăкăртатма, тем кĕлтума пуçлать. «Те юрлать, те тухатать», — ăнланмасть Павăл. Тепĕр чухне тата гитарине те çурăм хыçне çакса пырать. Хĕлĕхĕсене татас пек туртса, пыр тĕпĕпе хырса тем юрри юрлать.Тĕлĕрекен улăха вăратать.

Халь кăштах каялла чакар.

...Пĕр каçхине ял масарĕ хыçĕнчи лап çереме чикан ушкăнĕ тапăра шăпăрттăн пырса чаранчĕ. Эп ун чухне пĕлевуйра ĕçлеттĕм те, выльăх-черлĕх путрава кĕмест-ши тесе хирсем пăхса пурăнаттăм. Ирхине курах каять ял халăхĕ: кĕр те кĕр кĕрлет чикан пасарĕ; чатăрсем те карнă, лашисене çерем çине вĕренленĕ, йыттисем вĕреççĕ, кӳмисенче кăкăр ачисем çухăрашаççĕ, унта та кунта тĕтĕм тухать, хуран айĕ çунать. Хăраса ӳкет ял халăхĕ: лашасене Ĕпхӳ пасарне юрттарма пултараççĕ (чикан начаррине тивмест), кайса шыра унта, туп вĕçнĕ-хĕрне. Лашасемех çухалмарĕç те, чăх-автан вĕçкелерĕ вара, Яка Иллен таки те якалнă терĕç, шăв-шав ан пултăр тесе кашкăр çине йăвантарчĕç. Чиканпа мĕн тăваян? Ухмах мар чикан: хир таптамасть, çаран хăртмасть, кĕтӳ иртекен вырăна чарăннă. Хăй канакан çĕрте пысăк выльăха та вăрламасть. Чарăннă-чарăнманах ваттисем ĕçлеме тытăнчĕç: витре тĕплеççĕ, сăмавар-хуран саплаççĕ, çăраççисем, тимĕртăлăсем туса параççĕ, çурла шăллаççĕ, çава туптаççĕ. Хĕрарăмсем çамрăк-кĕрĕме çĕрĕ-сулă сутаççĕ е юмăç пăхаççĕ. Пурте пăшатан пек хăйсем, витĕр кĕрсе тухас пек. Шикленеççĕ, юта пăхтармаççĕ чăвашсем.

Пĕр чикан каччи упа çавăтса çӳретчĕ. Ача-пăча татăлма пĕлместчĕ ун упи патĕнчен. Тивместчĕ упи. Çырла пит çиетчĕ, çуллă куймак та тиркеместчĕ. Çав каччă тапăр утаманĕн ачи пулнă. Пит тумлăччĕ. Хĕрлĕ сăттинат кĕпепе, хура шалпар шăлаварпа, çутатнă атăпа. Кĕпи çинчен тата тĕрĕллĕ сар шелетке тăхăннă. Чисти уйăп кайăк. Кăтра çӳçĕ-пуçĕ пăрçа урапи пек капланса тăратчĕ. Каччипе пĕрле хĕрĕ те çӳретчĕ. Упа курнăшăн укçа е çăмарта пухатчĕ. Пирĕн чаплă хĕрсем уявсенче кăвак çине хĕрлĕ пӳштĕрлĕ ултă аркăллă кĕпе тăхăнса тухатчĕç те, чикан хĕрĕн юбки вара çĕр пĕрмеллĕччĕ, иккĕлетсе çивĕтленĕ хура çивĕчĕ чечеклĕ тутăрĕ айĕнчен ура тупанĕ таран тăсăлатчĕ, сулахай аллин вăта пӳрнинче хаклă йышши чул куçлă çĕрĕччĕ. Хăйпе пĕрле вăл гитара та илсе çӳретчĕ. Тапăра таврăннă чухне вара юрласа калама тытăнатчĕ. Ăнланмастăмăр эпир чикан хĕрĕ мĕн каланине, кăкăртан тухакан пыр тĕп сассинче темле çутă хаваслĕх илтĕнетчĕ. Вĕсем — çамрăк арăмпа çамрăк упăшка пулнă.

Чикан тапăрĕ эрне тăчĕ-и е ытларах-и, « çамрăк арăм, упăшки çывăрса кайсан, каç-каç çухалма тытăнать. Пĕр каç сисмест упăшки, тепĕр каç та сисмест. Ун арăмĕ авланман чикан каччипе савăшать иккен. Куккук кукрине анса çухалаççĕ. Еркĕне ернĕ арăмне шыраса тупать-тупатех упăшки: вĕсем аçа çапнипе çунса кайнă хурама тункати çинче ыталашса лараççĕ. «Вилĕмне суйла: е чиксе пăрахатăп, е, хăвна ху хисеплетĕн пулсан, шыва сик! Çăлăнăç сана пурпĕр пулмасть!» — çĕçĕ çиçсе илет уйăх çутинче. Еркĕн каччăн хăй çумĕнче нимĕн те пулман. Умĕнче — тăшманĕ, хыçĕнче — çӳллĕ çыран. Упăшки пăсăк арăмне хăй çумне туртса илне те, урăхран никам çине те пăхаймăн, хитрӳпе мухтанаймăн тесе куçĕсене шăтарса каялла тĕртсе янă... Хĕрхеннĕ вăл ăна: çакăнпа та пулин тăранса пурăнтăр тенĕ курăнать — гитарине те юнашарах пăрахса хăварнă.

Ирхи шуçăмпа чикан тапăрĕ, малтан килсе чарăннă чухнехи пекех шăпăрттăн хускалса, Шур Атăл тăрăх малалла кайнă. Куккук кукрине вара пирĕн ялсем Чикан кукри теме тытăнчĕç.

...Хайхи пирĕн çĕнĕ кин, чикан кин, сывалса çитет, чăвашла калаçма та чиперех вĕренсе çитет. Халь ĕнтĕ унăн урăх пурнăçа, урăх халăх йăлине хăнăхас пулать. Чикан тапăрне вăл нихăçан та таврăнас çук, ун патне те нимле чикан та килсе курас çук. Халь ĕнтĕ унăн чăваш килĕнче пусăрăнса лармалла, çакăнта ĕмĕр ĕмĕрлемелле.