Электронлă вулавăш

— Халĕ кăнтăрлахи апат хыççăн чирлисем канура. Эсир те çул çинчен кăштах канса илĕр. Тата эсир пĕчĕк ачасемпе. Вĕсене те вăрăм çул ĕшентернĕ пуль. Кам ачисем-ха вĕсем?

— Кирюхапа манăн, — тавăрчĕ Мариç хĕрелсе кайса.

— Вăт ку чăн-чăн пысăк кĕтменлĕх. Вĕсене курсан Кирюхан чунĕнче хура тĕтĕмпе йăсăрланакан пурнăç вучахĕ хĕрӳ хĕлхемпех çунма пуçлĕ, шăнса ларнă пăрĕ ирĕлĕ, малалла та ĕлĕкхи пекех пурăнас ĕмĕчĕ çунатланĕ. Ват çыннăн чунне те инвалид пулса тăни ыраттарать, çамрăка пушшех те. Çав шокран тухаймасть-ха Кирьян. Ачисене, арăмне, ашшĕ-амăшне курсан вăл çав тыткăнран тухатех.

Ваçлейпе Валерик кăкăр ĕмнĕ хыççăн самантрах çывăрса кайрĕç. Вĕсемпе юнашар выртнă Мариç те кăштах тĕлĕрсе илчĕ. Униçепе Кулине, Мĕтри ниепле те çывраймарĕç. Тăватă сехет иртсен сестра Кирюхана çак палатăнах илсе килме пулчĕ. Тем тесен те тĕл пулу куççульсĕр иртес çук. Ытти чирлисем умĕнче меллех мар. Çавăнпа Мĕтри ал сехечĕ çине час-час пăхкаласа илет. Вăрăм çул çинче те вăл вăхăт çапла мăраннăн шунине туймарĕ, кунта вăл тимĕр шапанах çаврăнчĕ. Пурпĕрех кĕтнĕ самант çитрĕ. Алăкĕ ерипен уçăлчĕ те палатăна сестрапа Кирюха кĕрсе тăчĕç. Хăй куçĕсене ĕненмесĕр пăхать çамрăк салтак кунти çынсем çине. Ай тĕнче! Ун умĕнче ашшĕ, амăшĕ, Кулине аппа тата чи савнă çын Мариç тăраççĕ. Сывлăх сунма та çухалса кайрĕ Кирюха. Кăшт тăрсан çеç ун чунне тем вăйлă пĕçертсе ячĕ:

— Атте, анне, Кулине аппа, Мариç! Эсирех-и ман умра, ĕненес те килмест! — кăшкăрнăнах тухрĕç ун çăварĕнчен пăлхануллă сăмахсем. — Ĕненес те килмест. Епле килме пĕлтĕр-ха? Эпĕ вĕт сирĕн пата икĕ уйăха яхăн çыру çырман, — васкарĕ кăштах уксахласа вăл чи малтан ашшĕ патне пычĕ, ăна ытакласа илсе чуп туса илчĕ. Унтан амăшне ытама илсе ăна та чуп турĕ, Кулине аппа та чуппасăр юлмарĕ. Черет Мариçе çитрĕ. Кирюха малтан ун куçĕсенчен пăхрĕ. Вĕсенче пĕр кӳренӳ те çуккине курсан ăна ачашшăн ытамларĕ, ун тутисем самантрах хĕрарăм тутисене перĕнчĕç. Ик çамрăк чуп тăвăмĕ вăрахарах тăсăлчĕ.

Унтан Кирюха пĕр утăм каялла чакрĕ те:

— Каçарăр мана, тăмсая, сире хам инкеке тӳрех пĕлтерменшĕн. Ухмахла шухăш — хама мĕскĕн пек кăтартас теменни тытса тăчĕ. Пуç çапма хатĕр сирĕн умăрта. Каçарăр мана, тархасшăн.

— Пуç çапмасăрах каçаратпăр. Эсĕ сывви пирĕншĕн Çӳлти Аттемĕр парни. Çав парнешĕн тав тума эпир саншăн... Мĕнле калаççĕ-ха? — хĕрарăмсем çине пăхса илчĕ Мĕтри.

— Сюрприз теççĕ, Мĕтри пичче, — пулăшрĕ кирлĕ сăмах тупма Мариç.

— Аха, аха, сюрприз.

— Тата мĕн тĕлĕнтермĕшĕ-ха вăл?

Ун патне Мариç пычĕ те ăна аллинчен тытса пĕр койка патне çавăтса кайрĕ. Ыттисем те вĕсенчен юлмарĕç.

Шур простынь çинче саркаланса икĕ пепке çывăрать. Ыйхинче амăш кăкăрне ĕмнĕ пек тутисемпе чăп-чăп тутарса илеççĕ.

Кирюха ачисене курсан йăл кулчĕ. Ашшĕпе амăшне, Кулине аппана, савнă хĕрарăма курсанах чунне шăнса ларнă пăр ирĕлме тытăннине туйрĕ-ха вăл. Ачисене курсан юлашки пăр та ирĕлсе кайрĕ пулас. Чунĕнче пурнăç хĕлхемĕ вăркăш çил вĕрнĕ пек хĕмленсе чĕрĕлсе пычĕ, кӳлепине ĕлĕкхи вăй таврăннине туйрĕ. Мариçе ытарайми пăхса çак сюрпризшăн сăмах каламасăр тав турĕ. Мариçĕ те ун çине тунсăхне татса ытарайми пăхрĕ.

 

* * *

Пĕр сюрпризпа кăна вĕçленмерĕ çак кун. Каçпа пилĕк сехет çитес умĕн палатăна госпиталĕн тĕп тухтăрĕпе Кирюха чаçĕн командирĕ килсе кĕчĕç.

— У-у, кунта хăнасем те йышлă-мĕн, — тĕлĕнчĕ командир. — Питĕ аван-ха ку, Герасимов Кирьяна тăванĕсем умĕнче Раççей Президенчĕ Хушăвĕпе тавçăрулăхшăн, хăюлăхшăн, çапăçури хастарлăхшăн медаль парса чыслама пӳрни çав тери пархатарлă. Паллаштар-ха, пире хăв тăванусемпе.

Кирюха тĕп тухтăрпа командира ашшĕ-амăшĕпе, Кулине аппапа паллаштарчĕ. Унтан Мариç патĕнче чарăнчĕ.

— Ку çамрăк хĕрарăм манăн пулас мăшăр. Эпир унпа вăтам шкул пĕтернĕ хыççăнах пĕрлешес тенĕччĕ. Анчах пысăк юратура та хирĕçес ăнсăртсем сиксе тухаççĕ. Мариç çине кӳренсе эпĕ хам ирĕкпе çар ретне тăтăм. Эпĕ Тăван çĕршыва хӳтеленĕ хушăра ман савни манранах йĕкĕреш çуратнă. Иккĕшĕ те ывăл, — кăтартрĕ вăл тутлăн çывăракан пепкесем çине.

— Эсĕ, Кирьян, çапăçу хирĕнче кăна мар, юратура та хастар иккен. Чĕререн сире икĕ хутчен саламлатăп.

— Хусана таврăнсанах туй кĕрлеттеретпĕр, сире те сума суса туя чĕнетпĕр. Кая юлчĕ-ха çав туй, анчах ырă та пархатарлă ĕç нихăçан та кая юлмасть.

— Тавтапуç пире хисеплесе туя чĕннĕшĕн. Вăхăт тупăнсан, тен, çитĕпĕр те.

Унтан командир Президент Хушăвне вуларĕ те Кирюхан кăкăрĕ çине аялти кĕпепе пулнине пăхмасăр медаль çакса ячĕ..

— Раççейшĕн служить тăватăп, — сăмахĕсене çирĕппĕн каларĕ Кирюха.

— Вăт чăваш ачи те ăна, еплерех чыса тивĕçрĕ пирĕн ывăлăмăр, — пăшăлтатрĕ Мĕтри хĕрарăмсемпе.

— Çар тухтăрĕ, мана хăçан госпитальтен кăларатăр? — тĕп тухтăр енне çаврăнчĕ çамрăк салтак.

— Хăть паянах. Часть командирĕ çакна пĕлтерчĕ — сана килне яраççĕ. Ыранах кирлĕ хутсене хатĕрлесе вĕсене госпитале кӳреççĕ. Хамăр енчен сана эпир 3-мĕш ушкăн инвалидне çулталăка кăларатпăр. Çав хутсем те ыран хатĕр пулаççĕ. Поезд Саратова каçпа пилĕк сехетре каять. Эсир паянах ырана валли билетсем туянма пултаратăр. Вокзалта 4-мĕш кассăра ман йăмăкăм ĕçлет, эпĕ ун патне халех шăнкăравлатăп. Сире плацкарт е купери вырăнсем кирлĕ?

— Икĕ купери вырăнсене те эпир йышăнасшăн, — хутшăнчĕ калаçăва Мĕтри.

— Апла васкăр вокзала.

Тĕп тухтăрпа часть командирĕ тухса кайсанах Карачăм Мĕтрийĕ вокзала кайма пуçтарăнчĕ.

— Эпир те санран юлмастпăр, — тăхăнма пуçларĕç Униçепе Кулине. — Шан-ха сана, сăн-сăпатăнтан каччă сăнарĕ çухалман, кунти майрасем наччас çулăхĕç.

— Калăттăмччĕ те сире пĕр вирлĕ сăмах, çамрăксем пурри чарать. Хăвăртрах пуçтарăнăр апла.

— Эпир хатĕр, командир юлташ, — кăлтăр-кăлтăр кулчĕç хĕрарăмсем.

Вĕсем тухса кайсанах Ваçлейпе Валерик ыйхăран вăранчĕç. Хырăмĕсем выçнă пулас, нăйкăшма тытăнчĕç. Мариç вĕсене алла илчĕ, Валерикне Кирюхана тыттарчĕ.

— Ваçлейĕ пĕр сехет маларах çуралчĕ. Те çавăнпа чăтăмсăртарах. Валерикĕ лăпкă, хăй черетне шăпăрт кĕтет. Эсĕ, Кирюха, тепĕр май çаврăнса лар-ха, вăтанатăп санран кăштах. Кирюхапа Валерик кутăн ларчĕç. Ваçлей чăпăрт-чăпăрт тутарса кăкăр ĕмни илтĕнсе тăчĕ. Малтанах Валерик Кирюха аллинче тутисене пăркаларĕ, ют çын терĕ пулас ашшĕне.

Кирюха ăшшăн кулса куç хĕссе илчĕ те ача урăх канăçсăрланмарĕ. Ашшĕ аллинче лăпкăн выртрĕ. Валерик апатланнă хыççăн пепкесене вырăн çине вырттарчĕç те Мариçпе Кирюха иртни, пуласси пирки ăшпиллĕн калаçрĕç. Пĕрне-пĕри тунсăхласа çитнĕскерсен калаçăвĕ пĕр-ик талăка та тăсăлатчĕ пуль. Ашшĕпе амăшĕ, Кулине аппа килсе кĕни калаçăва чарчĕ.

Тепĕр кунне пысăк çемье Ростов — Саратов поездпа килнелле вĕçтерчĕ. Кирюхапа Мариç, Ваçлейпе Валерик пĕр купере, Мĕтрипе Униçе, Кулине аппа — тепринче. Ваçлейпе Валерик каçхи апат тунă хыççăн вĕсене Униçепе Кулине кинемисем хăйсем патне илсе кайрĕç. «Сире калаçма ан чăрмантарччăр»,— терĕç чеен куларах.

Çав каç Мариç чунĕ киленӳ ытамĕнче вăрах вăхăт иртнĕ хыççăн татах çич тӳпе çӳллĕшне вĕçсе хăпарчĕ.

 

* * *

Кирюхасем Ростовран Хусана таврăнсан уйăх та иртмерĕ, шĕкĕр хулан пĕр урамĕнче вăйлă туй пулчĕ, вăл хваттерте мар, капмар çуртсен анлă картишĕнче кĕрлерĕ. Карачăм Мĕтрийĕ çуттине сыпса аванах хĕрнĕскер, хуткупăсне вылянтарчĕ те вылянтарчĕ. Çĕр çинче ура тапнă сасă ним чухлĕ те илтĕнменрен туй халăхĕ картишпе иртекен асфальт çулĕ çинче ташша сӳттерчĕ, пушмак-туфли тĕпĕсенчен вут-хĕм сирпĕнменни кăна. Кая юлса пулнă туй вăхăтра ирттерекеннисенчен нимĕнпе те уйрăлса тăмарĕ. Кирюха та ура хуçсах ташларĕ. Ура лаппин çуррине çыхăнтарни веçех тӳрленсе çитнĕ. Чăлт шурă кĕпе тăхăннă Мариç акăш евĕр вĕттĕн пускаласа Кирюха тавра çаврăнчĕ. Туй курма пухăннисен хушшинче вăрăм чĕлхеллисем те тупăнчĕç. «Вăл чĕптĕм те аманман. Урине амантнă çын çапла вирлĕ ташлаймасть. Çар хĕсметĕнчен хăвăртрах хăтăлма аманам пекки çеç тунă та килне таврăннă». Çак сăмахсем Кирюхапа Мариç хăлхине те кĕчĕç. Çамрăк арçын аллипе çеç сулчĕ: «Калаçчăрах, чĕлхен шăмми çук». Туй хыççăн уйăх иртсессĕн Кирюха Елабугăна çул тытрĕ, ăна ăсатма Мариç те пычĕ.

— Эх, савнă чунăм, Мариç. Пĕччен пĕртте каяс килмест. Тĕрĕсрех каласан, санран пĕр минута та уйрăлас килмест. Мĕн чухлĕ ырă вăхăта çухатнă. Ухмах мар-и ĕнтĕ эпĕ?

— Çук, ухмах мар. Пирĕн пурнăç пуçланса кăна пырать-ха. Пĕрне-пĕри ырлăх кăтартса пурăнма ĕмĕрсем çеç вăрăм пулччăр. Манăн та сана тем пекех ярас килмест, анчах аслă пĕлӳ илмеллех…

Кирюхана, вăтам шкула ылтăн медальпе вĕçленĕскере, Чечняра террористсемпе çапăçса инвалид пулнăскере, экзаменсем партармарĕç, акăлчан чĕлхипе калаçса илнипех çырлахрĕç.

— Эсĕ аслă пĕлӳ илмесĕрех паянах пĕр-пĕр шкулта акăлчан чĕлхи вĕрентекен пулса ĕçлеме пултаратăн, — терĕç доцентсемпе профессорсем.

Килте тумалли ĕçсене илсенех, çав кунах вăл Хусана васкарĕ. Çу кунĕсем вăрăм, Кирюха хĕвел аничченех килне çитрĕ. Пуçланчĕç вара ырлăх кунĕсем. Пĕр ирхине телефон шăнкăравĕ янрарĕ.

— Сире Хусан Кремлĕнчен, Республика Президенчĕн Аппаратĕнчен чăрмантараççĕ. Паян вун пĕр сехетре Кремле акăлчансен делегацийĕ килсе çитет. Пирĕн тăлмач автоаварине лекнипе больницăрах выртать. Елабугăри ют чĕлхесен аслă шкулне шăнкăравларăмăр та унтисем сире сĕнчĕç. Ик-виç сехете тăлмачă пулма килĕшмĕр-и?

— Ай-хай, пултарайăп-ши эпĕ?

— Пултаратăр. Институтрисем пули-пулми çынна сĕнмеççĕ. Делегацин хăйсен тăлмачĕ те пур. Сирĕн пирĕн Президент пысăк хăнасен ыйтăвĕсене хуравланине вĕсен тăлмачĕ тĕрĕс куçарнине çеç тĕрĕслесе тăмалла. Тĕрĕс мар куçарать пулсан тӳрех тӳрлетмелле.

Килĕшрĕ Кирюха. Ăна илме вунă сехетре çăмăл машина килчĕ. Шаннă ĕçе пысăк яваплăхпа пурнăçласа таврăнчĕ.

Икĕ хутчен акăлчансен тăлмачĕ республика ертӳçин сăмахĕсене тĕрĕс мартарах куçарчĕ. Калаçăва Кирюха пĕр хăрами хутшăнчĕ, йăнăштарнă вырăнсене тĕрĕс куçарса пачĕ, ют çĕршыв тăлмачĕ ун çине сивĕ куçĕсемпе пăхса илчĕ. Çакăн хыççăн Кирюхана Кремле час-часах чĕнтерчĕç, ĕç укçи те тӳлеме пуçларĕç.

Çак пилĕк çулта Мариç тата тепĕр ывăл çуратрĕ. Сашук ят пачĕç ăна. Вăл халь иккĕ тултарса пырать. Мариçĕн татах академи отпускне илме тӳр килчĕ. Кирюхаран маларах институтра вĕренме тытăннă пулсан та ăна упăшки хăваласа çитрĕ.

Качча тухма хушман тухтăр сăмахĕсем те тӳрре тухрĕç. Иртнĕ çул варринче ăна астма чирĕ çулăхрĕ çулăхрех. Вунă кун больницăрах сипленсе тухрĕ. Халĕ ун кĕсйинчен ингалятор татăлмасть. Мариç пуçне усмасть, кукамăшĕ пекех тĕрлĕ курăксем пухать, вĕсенчен им-çам шĕвекĕсем хатĕрлет. Пуçне усма ăна Кирюха та памасть, хавхалантарсах тăрать.

Паян вĕсен çемйи уçăлса çӳреме тухрĕ. Ваçлейпе Валерик подъезд алăкĕнчен тухсанах сиккелесе чупма пуçларĕç. Сашука ашшĕпе амăшĕ аллисенчен тытса ыррăн кулкаласа хуллен утрĕç. Подъезд умĕнчи сак çинче ларакан кинемисем вĕсене ăшшăн сывлăх сунчĕç. Вĕсенчен кăшт инçерех кайсанах Мариç хуллен çеç калаçма пуçларĕ.

— Пилĕк çул каярах кăна Ваçлейпе Валерика уçăлтарма илсе тухсан намăс-симĕсе уямасăр мана питлетчĕç, кăмăл-сипетĕме тикĕтпе сĕрнĕн варалатчĕç. Сăмахĕсем ман хăлхана кĕччĕр тесе юри хыттăн калаçатчĕç. Хăйсем те вĕт хĕрарăмсем, хăйсем те çамрăк пулнă, хăйсен те кун-çулĕ пĕр тикĕс пулман пуль. Нивушлĕ эпĕ те вĕсем пекех ватăлсан çынсене сӳтсе явăп, вĕсенче хура енсем шырăп?

— Çук, эсĕ ун пек кăмăллă мар. Илтнĕ-и эсĕ Сантăр хуньăм аннӳ çине хăр-хар кăшкăрнине?

— Илтмен.

— Эпĕ те ман атте анне çине сассине хăпартнине астумастăп. Эпĕ çапла шутлатăп: çынсем çинчен сăмахлакан хĕрарăмсем чăн-чăн юрату курманнипе ватăлса пынăçем вĕсен чунĕ йӳтенĕ, кăмăлĕсем йӳçĕхнĕ. Çав йӳçĕке кăлараççĕ те вĕсем вар-васакĕсенчен çынсене питлесе. Пирĕн çыхăну виçĕ чăнлăх çинче — ĔНЕНӲ, ШАНУ, ЮРАТУ çинче никĕсленсе тăрать. Апла-тăк пирĕн чунсем ватăлăха çитсен те йӳтемĕç, чунсем те çамрăк чухнехи пекех пулĕç.

— Çак çыхăнăва тата та вăйлăрах çирĕплетме атя, Кирюха чунăм, венчете тăрар.

— Килĕшетĕп, — тавăрать упăшки арăмĕ çине ăшшăн пăхса.

— Ах, епле телейлĕ эпĕ, — пăшăлтатаççĕ хĕрарăмăн тутисем. Мариç çынсем çӳренине пăхмасăр Кирюхана тутинченех чăпăрт чуп тăвать.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн