Электронлă вулавăш

Ĕлĕк пĕр карчăкпа старик пурăннă. Вĕсен пĕртен-пĕр ывăлĕ пулнă, ăна Этикан тесе чĕннĕ. Çак Этикан питĕ маттур каччă пулса ӳснĕ иккен те, çавăнпа ăна çитĕнсе çитсен салтака илсе кайнă.

Ĕлĕк салтакра хальхи пек мар, çирĕмшер—çирĕм пиллĕкшер çул пурăннă. Анчах Этикана салтак служби пĕрре те килĕшмен: вăл тухать те тарать службăран.

Пĕр кун каять хайхи, икĕ кун каять, виçĕ кун та каять... Виççĕмĕш уйăхне тин пĕр сухаçа тĕл пулать. Этиканăн хырăмĕ çав тери выçса çитнĕ пулнă, ывăнасса та ывăннă, çавăнпа та вăл: çак старик патне чарăнам-ха, тесе шухăшланă. Вара старик патнерех пырать те:

— Вăй патăр, асатте! — тесе ыр сунать.

Старик ăна хирĕç:

— Тавах, канса кай, — тет.

Этикан старикпе чылайччен калаçса ларать. Старик ăна пĕр çăкăр сăмси касса парать, умне пĕр кăкшăм уйран лартать. Вара лайăх апатлантарнă хыççăн, старик Этикана хăш еннелле кайсай яла часрах çитесси çинчен каласа, çул кăтартса ярать.

Çакăн хыççăн Этикан часах пĕр пĕчĕк яла пырса çитет. Ял вĕçĕнче пĕр пĕчĕкçеççĕ пӳрт ларать. Этикан çав пӳрт чӳречи умне пырать те:

— Хваттер яраймăр-ши? — тесе ыйтать. Ку пӳртре пĕр карчăк çех пурăннă иккен.

— Пӳртĕм пĕчĕкçĕ те — кĕрсе вырт, — тет карчăк, Этикан пӳрте кĕрет те:

— Салям-алякюм, асанне! — тет.

— Аликюм-салям, — тесе хуравлать ăна карчăкĕ. Хăйне сывлăх суннипе пулас, карчăк Этикана чей ĕçтерсе çитерет тата лайăх вырăн сарса парать. Ирхине Этикан тăрать те карчăк валли икĕ картлам шыв кӳрсе килет, вут-шанкă хатĕрлесе хурать, çил сирсе ывăтнă пӳрт тăррине те улăм пăрахса витсе парать. Этикан çакăн пек пулнăшăн карчăк питĕ хĕпĕртесе каять, тет. Вара вăл Этикана, ырă сунса, пĕр çăм тупă тата çул çиле çур çăкăр парса ярать, тет.

Хай Этикан каллех малалла утать. Паллах, ĕлĕк хальхи пек чугун çулсем, тĕрлĕ машинăсем пулман. Çавăнпа салтакран та çурранах таврăнмалла пулнă. Халĕ пулсан лар та вĕçтер анчах!

Кайсан-кайсан Этиканăн каллех çиме пĕтсе çитет. «Мĕн тăвас-ха ку çăм тулăпа, çăкăр панă пулсан хăть çиме юрĕччĕ, тесе шухăшласа пырать вăл. Вара çăм туппине тытать те çӳлелле вăр-р! тутарса ывăтса ярать, тет.

Халап-юмахра пурте час пулать вĕт. Ак, çав самант хушшинчех, Этикан куçне уçса-хупса та ĕлкĕреймест — ун умне пĕр улма чăпар урхамах çитсе тăрать тет

— Мĕн кирлĕ, Этикан? — калать ăна урхамах.

Этикан, телĕнсе кайнипе, ним калама аптрать.

— Эпĕ салтакран таврăнатăп, тата темиçе пин сухрăм каймалла... Ман часрах киле çитес шухăш çех! — терĕ, тет, Этикан урхамаха.

— Лайăх утлан та лайăх лар! — тесе каралĕ тет урхамах.

Унччен те пулмарĕ, тет, Этикан урхамах çине сиксе те утланчĕ, тет. Вара улма чăпар урхамахĕ çав самантрах, вутлă çиçĕм пек ялкăшса, ыткăнса вĕçсе кайрĕ тет те, Этикансен ялĕ вĕçне çитсе те чарăнчĕ, тет.

— Ну, Этикан, — тесе каларĕ, тет, урхамахĕ, — эсĕ çитес çĕре çитрĕн ĕнтĕ. Хăвна кирлĕ вăхăтра çăм тупăна тыт та çӳле пер, вара эп сан умăнта пулăп, — тесе каларĕ,тет. Çапла каласанах, Этикан курса та юлаймарĕ, урхамах пĕр ыткăнса, пĕр çиçкĕнсе куçран çухалчĕ, тет.

Этикан киле çитсен, ватă ашшĕпе амăшĕ çав тери хĕпĕртесе ӳкрĕç, тет. «Вилсен тăпра çине таптасса сунманччĕ тесе, савăннипе йĕре-йĕре ыталаса чуптурĕç, тет, ывăлне. Анчах Этиканăн калама çук пысăк хуйхă пулнă иккен. Унăн салтака кайиччен пĕр савнă тусĕ пулнă. Вăл Селиме ятлă пулнă. Çав Селимене амăшĕсем ирĕксĕр качча пама тытăнсан, вăл шыва сиксе вилнĕ, тет. Вăл Этикан салтакран таврăниччен качча каясшăн пулман. Çавăнпа та Селиме вилнĕ хыпара илтсен питĕ пысăк хуйха ӳкнĕ. Анчах мĕн тăвас тен? Вилнĕ çын вилнех, куççульпе чĕртме çук ăна...

Пурăнсан-пурăнсан пĕр патша хăйĕн хĕрĕ çухални çинчен хыпар кăларать, тет. Çав хыпар çинче вăл кам та кам хăйĕн хĕрне тупса паракана çур патшалăхне тата хĕрне качча пама пулнă, тет. Çак хыпара илтсен, Этикан та пысăк шухăша каять. Вара вăл патша патне пырса хĕр шырама каясси çинчен килĕшсе тухрĕ, тет.

Çакăн хыççăн, мĕн пулать те мĕн килет тесе, пĕрре çăм туппине çӳлелле перет те, ун патне улма чăпар урхамах тапса та çитет, тет.

— Мĕн нушу пур, Этикан? — тесе ыйтать, тет, урхамах.

— Çапла-çапла, патша хĕрĕ çухалнă та, эпе çавна шырама кайма шухăшларăм, — тет, Этикан.

— Лайăх лар та хытă çап! — терĕ, тет, урхамах. Вара Этикан лайăх кăна ларса елкĕрчĕ, тет те, пĕтĕм таврана вутлă çиçĕм çиçтерсе, пĕрре куç хупса иличчен çич çĕрмине кайса çухалчĕ, тет. Нумай кайнă-и, сахал-и, паллă мар. Этикан урхамахĕ тĕнче тĕленмелле аслă тата тĕпсĕр тарăн тинĕс варрине пырса чарăнчĕ, тет. Пырса чарăнчĕ тет те хăй тинĕс çинех юлчĕ, тет, вара тĕпсĕр тарăн тинĕс тĕпне анса кайрĕ, тет. Тинĕс тĕпне çитсен вăл ним тума та пĕлмест, ни унталла, ни кунталла утма. Çапах та пĕр еннелле утса кайрĕ, тет. Ак, унччен те пулмасть, хăй умĕнче пĕр чугун алăк тăнине курах каять. Мĕн пулать те мĕн килет тесе, çав алăкăн хăлăпне тытрĕ, тет те, пĕтĕм тинĕс тĕпĕ, аслати авăтнă пек, кĕрлесе кайрĕ, тет. Çав вăхăтрах алăкĕ уçăлчĕ, тет те, Этикан хăранипе чутах каялла кайса ӳкеймерĕ, тет: ял пысăкăш пӳлĕмре икĕ рет вилнĕ çынсем пуçхĕрлĕ çакăнса тăраççĕ, тет. Хăйсем пурте арçынсем, çамрăк каччăсем, тет. Этикан çак икĕ рет виле хушшинчен малалла утса каять те, тепĕр алăка тĕл пулать. Ку алăкĕ лешĕнчен темиçе хут пысăкрах, тет, питĕрмелли çăрисем те темиçе пăтлă кире пуканĕ пек çакăнса тăраççĕ, тет. Вăл çак алăка та уçас тесе хăлăпĕнчен тытрĕ, тет те, тинĕс тĕпĕнчи аслати сасси паçăрхинчен те темиçе хут ытларах кĕрлесе кайрĕ, тет. Ку пӳлĕмре арçынсенчен темиçе хут ытларах вилнĕ хĕрарăмсемпе хĕрсем пуçхĕрлĕ çакăнса тăраççĕ, тет. Вĕсен пĕчĕк ачисем вилнĕ амăшĕсен кăкăрĕсене ĕмсе лараççĕ, тет. Этикан çав тери хĕрхенет вĕсене, шелленипе ун ик куçĕнчен куççуль шăпăртатса юхса анать. Этикан çак хĕрарăмсем хушшинчен малаллах утса кайрĕ, тет. Акă вăл тепĕр алăк умне те çитет. Ку алăкне уçса ярать те, урай варринче пĕртен-пĕр тупăк çех ларать, тет. Тупăк патне пырса пăхать те, тĕлĕнсе хытса каять, унта çав тери илемлĕ хĕр выртать, тет, ун кăкăрĕ çине икĕ кинжал чикнĕ, тет. Тупăкри хĕр çав тери илемлĕрен, Этикан патша парса янă сăнӳкерчĕкне кăларса пăхать, тет те çак хĕр патша хĕрĕ иккенне палласа илет, тет. Вара халь тин ним тума та çукне кура хăй те çав тери хуйхăрма тытăнать, тет. Çапах ним тума аптранă енне, татах йĕри-тавра пăхкалама тытăнать, тет. Унччен те пулмасть вăл тата тепĕр алăк курчĕ, тет. Ку алăкăн тăрринче этем пуç шăммисем шăл йĕрсе лараççĕ, тет. Алăкĕн хăлăпĕ вырăнне этем янах шăммисене лартнă, тет. Этикан ку алăкне уçсан хăрамаллилех хăраса кайрĕ, тет: пӳлĕмре ниçта ларма-тăма çук шуйттансем выртаççĕ, тет. Вĕсен патши пулас, мăйракисем вĕçне ылтăн пӳрнескесем тăхăнтарнăскер, пĕр-пĕччен тăрăх сак çинче выртать, тет. Вăл Этикан кĕрсенех куçĕсене мăч-мăч тутарса уçрĕ, тет те:

— Тăрăр, шыврисем, Этикан чунне илме! — тесе хаяррăн кăшкăрса ячĕ, тет. Унччен те пулмасть, Этикан çине темиçе çĕр шуйттан сиксе ыткăнчĕç, тет. Этикан хĕçне туртса кăларчĕ, тет те, пĕтĕм вăйĕпе хирме тытăнчĕ, тет, шуйттансене. Кашни касмассерен темиçе пуç татать, тет, анчах шуйттансен кашни тумлам юнĕнчен темиçешер шуйттан çуралса пырать, тет. Этикан чисти халран кайрĕ, тет. Çав вăхăтра шуйттансен патши тăрăх сак çинче шăлне йĕрсе ахăлтатса кулса ларать, тет. Этикан пĕтерсен те малтан патшине пĕтерем-ха тесе, хăйĕн хĕçне шуйттан патши çине сулса ячĕ, тет те, хĕçĕ çавăнтах çурмаран шартлатса хуçăлса кайрĕ, тет. Унччен те пулмасть, Этикан хăйĕн урхамахне аса илет, кĕсйинчен çăм туппине кăларса çӳлелле перет. Анчах ăна та çĕре анса ĕлкĕриччен маларах шуйттан патши ярса илчĕ, тет. Вара вăл тата ытларах шăлне йĕрсе кăтартрĕ, тет. Çиленнипе урса кайнă Этикан пĕтĕм вăйпа шуйттан патши мăйракинчен çавăрса илчĕ, тет те, мăйрака вĕçĕнчи икĕ ылтăн пӳрнеске ун аллине лекрĕ, тет. Çиллипе икĕ пурнескине те урайне тытса çапрĕ, тет те, çав самантрах ун умне виçе салтак çитсе те тăчĕç, тет.

— Мĕн ĕç хушан, Этикан? — тесе ыйтрĕç, тет, салтаксем.

Этикан савăнса кайнипе:

— Турăр çак шуйттан кĕтӳне! — тесе каларĕ, тет. Унччен те пулмасть виçĕ салтак пĕр самант хушшинче çак шуйттан кĕтӳне вутлă хĕçсемпе тураса та тăкрĕç, тет. Çăм туппине те Этикана хăйнех илсе пачĕç, тет. Вара Этикан салтаксене питĕ пысăк тав турĕ, тет те, лешсем çавăнтах пӳрнеске ăшне кĕрсе çухалчĕç, тет.

Этикан ни хăрама, ни савăнма аптраса тăчĕ, тет. Пӳрт тулли шуйттан виллисем выртаççĕ, тет.

Вăл, кунта тăрса ĕç тухмасть тесе, алăк патне пырать. Алăка уçса ярать те, тĕлĕнсе хытсах каять: тупăкри хĕр тăрса ларнă, тет. Этикан алăка уçсанах, вăл тупăк çинчен сиксе анать, тет те, Этикана ыталаса чуптăвать, тет.

— Ну, Этикан, эсĕ ман пурнăçăма çăлтăн, халĕ ĕмĕрне те санран уйрăлас çук эпĕ, — тесе каларĕ, тет те, хăйĕн ылтăн çĕррине Этикана кăларса пачĕ, тет. Вара Этикан та ăна хĕпĕртенипе тепре ыталаса чуптуса илчĕ, тет.

Халь нумаях шухăшласа тăма вăхăт çук ĕнтĕ, Этикан хай хĕре çавăтса тухма тытăнать. Паçăр çакăнса тăракан вилнĕ хĕрарăмсен пӳлĕмĕн алăкне уçса яраççĕ те вĕсем, ак тамаша: пур хĕрарăмсем те чĕрĕлсе тăнă, тет. Этикаепа патша хĕрĕ тухнă çĕре вĕсем пурте икĕ ретле тăрса тухнă, тет те, Этиканпа патша хĕрне ӳксе пуççапсах тав тăваççĕ, тет.

— Эсĕ, Этикан, пире ĕмĕрлĕхех вилĕмрен хăтартăн, халĕ санран юлмастпăр! — тесе калаççĕ, тет. Вара çак хĕрарăмсем пурте Этикан хыççăн утма тытăнчĕç, тет. Этикан вилнĕ арçынсен алăкне уçса ячĕ, тет те пур арçынсем те чĕрĕлсе, хĕрарăмсем пекех, икĕ рет тăрса тухнă, тет. Çак арçынсемпе хĕрарăмсем пĕрлешсен Этикана тата темиçе хут мухтаса тав тума тытăнаççĕ тет. Чĕрĕлсе тăнă хĕрарăмсенчен пĕри шур тутăрпа пĕркеннĕ ытарма çук хĕр Этикан умне тухса тăчĕ, тет те, тата тепĕр алăк еннелле кăтартрĕ, тет. Этикан, çак чĕрĕлсе тăнă халăх хайне мухтанипе паттăрланса кайнăскер сав алăка та уçса кĕчĕ, тет. Кунта асапланса пурăнакан сăнчăрланă çынсен юнĕсене çĕленсем ĕçсе тăраççĕ, тет. Этикан икĕ ылтăн пӳрнескине кăларса, хире-хирĕç шак! тутарса çапать те, виçĕ салтак çитсе те тăраççĕ, тет.

— Мĕн ĕç хушан, Этикан? — тесе ыйтрĕç, тет, салтаксем.

— Вăт, çак çĕленсене пĕтермелле! — тесе каларĕ, тет, Этикан. Унччен те пулмасть, виçĕ салтак виççĕ çĕкленсе çапăнчĕç, тет те, виçĕ çунатлă кушак пулса тăчĕç, тет. Çĕлен-калта кушак чĕрни перĕнсенех вилет иккен, çав виçĕ кушак хăйсен йĕп пек çивĕч чĕрнисемпе пĕр самант хушшинчех мĕнпур çĕлен-калтана чăрмаласа вĕлерсе тăкрĕç, тет. Вара çак самантрах пĕтĕм суранлă çынсем, хăйсен сăнчăрĕсене татса, çак чĕрĕлсе тăнă халăхпа пĕрлешрĕç, тет. Пурте Этикана хăйсен чунне пама хатĕр, хĕпĕртенипе ним тума пĕлмеççĕ, тет.